Aanbesteden is roteconomie, van bouw centraal naar zorg
Laatst geupdate op maart 3, 2023 door redactie
Geld moet rollen. Het blijkt steeds minder en meer dezelfde kant op te rollen. Dat ligt aan de aanbesteding. Waarom? Nou. Breek ons de bek niet open. Naar aanbestedingsfilosofisch advies ging het toch al niet. “Aanbesteden is economie” waren de gevleugelde woorden van ex-Pianoo directeur Wouter Stolwijk. Dat roept de vraag op: wat voor economie dan? Dat blijkt uit het gisteren gepubliceerde platform Open tenders. Er staat nog net niet Aanbestedingsnieuws heeft gelijk.
Roepende in de woestijn waren we ook niet. Er werd al in 2012 voorspeld dat het MKB de nek om zou worden gedraaid en dat de innovaties zouden uitblijven. Onmogelijk is een groot woord maar het is in ontegenzeglijk veel moeilijker en extra handreikingen helpen er weinig aan. Waar het aanbestedingsgeld naartoe rolt, is voor het eerst ook visueel transparant gemaakt via het gisteren gelanceerde platform Opentenders.eu. Het is een klap in het gezicht die je wist dat zou komen. De deksel op de neus van alle andere mensen. De prik van de kaktus. Even eerst wat rijmpjes uit de oude doos ter illustratie:
https://www.binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/een-wet-die-niemand-wil
https://www.agconnect.nl/artikel/aanbestedingswet-remt-innovatie
De Cijfers wijzen uit:
Onze Nederlandse aanbestedingseconomie draaide om de bouw, de motor van de economie, maar de Zorg is daar een steeds groter deel van gaan uitmaken, terwijl de economie ook steeds krapper wordt. Nominaal -en dus niet voor inflatie gecorrigeerd- kromp 
de omvang van bouwopdrachten van 7,5 naar 2,8 miljard! Er wordt minder gebouwd, dat is geen inbeelding. De administratieve lasten om te bouwen zijn zo zwaar dat er minder wordt gebouwd. Maar er wordt, getuige alle instortende parkeergarages ook niet beter gebouwd.
Hoe kan dat? De wijze van inkopen is dus sterk veranderd in de afgelopen 15 jaar aanbesteden. Aanbestedingsnieuws vindt het schokkend, omdat er nooit een open beleidskeuze of politiek debat over het inkopen an sich is geweest. Hoe moet men inkopen? Welke idealen heeft men met inkopen?
Er is niet gekozen, wat nu meer van nut is, laat staan dat het ooit inzet is geweest van verkiezingen. Een land kan kennelijk compleet veranderen afhankelijk van inkoopbeleid, terwijl dat inkoopbeleid door een halve man en een paardekop op een achternamiddag is samengesteld, zonder een richting te hebben een koers inslaand, op basis van een fragment in het WTO-verdrag en nieuwe Europese regelgeving, dat ook niet doorziet waar de mammoettanker inkoop nu weer heen gestuurd wordt.
Wat voor economie die aanbestedings-economie dan is, tekent zich met deze visuals duidelijk af: De laatste twee jaar stevenen we af op een zorg-economie. Naar meer kunst en cultuur in de openbare ruimte is het geld in elk geval zeker niet gegaan. De Bouw neemt dus ook af in belang voor overheden als aandeel in de aanbestedings-economie en er gaat gigantisch veel meer geld om in zorg. De kleuren corresponderen met elkaar dus ook als vlekkenkaart geeft het een duidelijk beeld van een compleet verschoven aanbestedings-economie. Met alle gevolgen van dien voor inflatie, voor de ontwikkeling van de huizenmarkt, van de arbeidsmarkt en waar het multiplier-effect van elke Keynesiaanse euro zichzelf nu weer deelt of vermenigvuldigt.
Zie ook:
https://opentender.eu/nl/dashboards/market-analysis
Alle visuals zijn ©Open Tender 2022
Edit: Tekst gaat verder onder afbeelding…
2009-2010
2021-2022
Moeten we dat nu willen. Aanbestedingsnieuws denkt van niet. Het is ontzettend duidelijk wie garen spint bij de aanbestedingseconomie. De zakelijk dienstverlener, al dan niet medisch gespecialiseerd. De eenvoudige producent heeft het nakijken. En dat was wel eigenlijk al te voorspellen, toen we al de jaren dat Aanbestedingsnieuws bestaat al waarschuwden voor de teloorgang van het MKB, de onmogelijkheid van eerlijke en meer traditionele of ambachtelijke beroepen zoals schapenherders of monumentenrestaurateurs of gespecialiseerde glazenwassers om werkelijk een aanbesteding naar zich toe te halen. Voor het eerlijk verdelen van opdrachten (voor zover dat uberhaupt al moet) onder Nederlandse en Belgische schapenherders, had men het aanbesteden beter kunnen laten.
Wie lukt het aanbesteden wel goed? De snelle dienstverleners, die hun hand niet omdraaien voor een formulier-leugentje-om-bestwil, bedrijven die mensen in dienst hebben om de administratielast te verwerken, zo veel dat het ten koste gaat van de operationele bedrijfsvoering, of dat de administratie de nieuwe operationele bedrijfsvoering wordt. In een secor met een grote marge, zoals zorg. Natuurlijk, iedereen kan een dienstverlenend adviesbureau beginnen. Maar werkelijk kans maken op een opdracht met advies vanuit integere eerlijkheid, we hebben er een hard hoofd in. We hebben bij Aanbestedingsnieuws allerlei eerlijk aanbesedings-advies in huis. Niemand zit er op te wachten. Ze denken dat ze het al weten maar ze weten het niet.
En hoe zit het dan met die zorguitgaven. Zijn wij de afgelopen 2 jaar wezenlijk andere mensen geworden? Met een bionisch oog, robotlaserarmen en een exoskelet van titanium en een traplift? Aanbestedingsnieuws vermoedt van niet. Al de zorguitgaven zijn niet opgegaan aan het testen op vitaminen van een van de redactieleden, noch op ons bionisch oog en zelfs de oudere dames in de verre familie van ons hebben nog geen traplift nodig. De vergrijzing is nog niet zo erg doorgeslagen en de exorbitante zorgkostenstijging vindt plaats tegen de achtergrond van de sluiting van maar liefs 5 ziekenhuizen. Onze gezamenlijke zorgafname is in de hele extended family en kennissenkring alleen maar verslechterd en bij uw aller families wellicht ook.
Waar gaan al die zorg-tender-euro’s dan wel in zitten? De bekendst geworden zorginkoop-kostenstijging van de afgelopen 2 jaar is uiteraard: Sywert van der Linden. Zie ook: Minister de Jonge overleeft motie van wantrouwen mondkapjesdeal en Knuffelen als nieuwe inkoopmethodiek en Live debat Sywert mondkapjesdeal
Zijn er soms meer Sywerts? Aanbestedingsnieuws vreest van wel. Er zijn veel meer Sywerts dan dat er journalisten zijn om Sywerts aan de schandpaal te nagelen. Bovendien zijn de meesten niet zo ingevoerd in aanbestedingen of zorginkoop en wie dat wel zijn, hebben ook niet oneindig de tijd. Zeker niet voor het schaarse abonnementsgeld. Er kunnen veel meer Sywerts opstaan dan bouwfraudeurs. Dat heeft te maken met het karakter van zorg.
Aan bouwen zit een grens. Zelfs het ergste prestigeproject rijkt niet verder dan de hoogte waarop wij mensen kunnen bouwen en de ingenomen kavel. Zorg daarentegen kan oneindig uitbreiden. Wanneer we zonder poortwachters vraaggestuurd de zorgbehoefte zijn vrije gang laten gaan, kunnen deze uitgaven nog sterker verveelvoudigen. Alles kan getest, elke dag, elk uur. Moet de overheid ons elke week, elke dag, elk uur tegen eigen kosten testen op aids, tuberculose, griep, wormen, vlokken, schimmels en -als dat al kan- snotneus en tegen dit alles inenten? Zo eindigen we dan een snotneus-economie waarin niemand meer een monument restaureert omdat al onze tijd en middelen gaan zitten in het snotneuzen testen.
Sommige vraag en aanbod komt meer en beter bij elkaar dan andere vraag en aanbod. Door irrationele angst ingegeven vraag en aanbod komt kennelijk veel makkelijker bij elkaar dan een vraag en aanbod uit eerlijke behoefte/noodzaak/liefde, dat met hindernissen kampt als voortschrijdende tijd, veranderde behoeften, kennis op de schopstoel, onderinnovatie, krappe investeringen en valse profeties. Het is niet helemaal ondenkbaar dat de opdrachten zijn verschoven naar de minder transparante meervoudig onderhandse gunningen, die nergens centraal worden geregistreerd. Maar het is moeilijk voor te stellen dat daar tegenwoordig de miljarden in omgaan die daar tot 2009 in rond gingen.
Als dit de kant is, die de economie op gaat rollen, hoe rollen we die dan zo snel mogelijk weg van deze verkeerde plek. Welke politieke partij staat een ander aanbestedingsbeleid voor? Daarover hopen we nog voor 15 maart een stukje te kunnen schrijven. Maar verwacht niet te veel hoop hiervan. Bij de vorige verkiezingen hadden we de grootste moeite op het vinden van het woord aanbesteding in verkiezingsprogramma’s, laat staan op een visie op inkoop. Daar word het misschien toch wel eens tijd voor.
Natuurlijk. Je kan alijd doen alsof het kan. Er zijn ook altijd jonge mensen. Maar ook jonge mensen worden ouder en bitterder bitter dan jij ooit zal zijn. Want u wist het dan al, want u las Aanbestedingsnieuws, en dat gaf u de coping mechanismen die u nodig heeft om deze inkoopklucht te overleven! De kolkende menigte aan lezers van Aanbestedingsnieuws, draagt ook niet financiëel bij, het moet dus weer vanuit onze eigen tijd. Maar gunt u ons ook eens een kopje koffie in een hipsterbar.
Zie ook: Doneren
mr.drs.S.M. Ploeg
Jurist/filosoof
géén rechtsfilosoof