Weekendspecial: Wat je wil

Er is eigenlijk maar 1 echt groot probleem met aanbesteden dat iedere inkoper allang weet, maar je kan het niet aankaarten, want dan moet het nog. Het probleem is: dat je niet kan kopen wat je wil. Dat doe je dus niet omdat het intrinsiek suboptimaal is voor alle partijen, gegeven de definitie.

Ja maar… ja maar… zegt dan een denkbeeldig leger van aanbestedingsjuristen. Dat is niet eerlijk en niet transparant en niet duurzaam en niet value for tax payers money. Jawel. Maar het is wat je wil. Kortom als je het anders doet dan koop je weleens iets, wat je niet wil. Dus die wil je niet. Dat wil je toch niet!

Misschien begrijpen die aanbestedingsjuristen dat dus niet. Die wil je niet. Willen. Je hebt van die aanbestedingsjuristen die dan met hun wetboek gaan zwaaien en dan zeggen “maar het moet” en du hasst nichts te willen. Ja en dat is dan wel zo, maar je hebt de keus en je wil het nog steeds niet en dat kan best wel goede redenen hebben om iets niet te willen. Een reden die iedereen op de hele wereld een goede reden zou vinden. Als je niet altijd mag kopen wat je wil dan koop je dus soms ook iets dat je niet wil. Dat wil je dus niet.

Suboptimaal om een goede reden

Er zijn talloze redenen te bedenken waarom een keuze die volgens de regels duurzaam, transparant en goedkoop is, toch suboptimaal is die niemand moet willen. Bijvoorbeeld omdat het wel groen en transparant en goedkoop is maar ook morgen kapot is, of in elkaar stort. Of omdat het groen en transparant en goedkoop is maar niet bruikbaar voor waarvoor je het wil gebruiken. Of omdat het groen en transparant en goedkoop is maar gewoon niet wat je ervan mag verwachten, ook al had je dat niet helemaal precies uitgespecificeerd in het bestek. Of omdat het groen en transparant en goedkoop is op papier maar je het donkerbruine vermoeden hebt dat het in de praktijk helemáál niet groen, transparant en goedkoop is. Wat je wil, dat krijg je dus niet.

Dat versterkt zichzelf. Als je dus steeds koopt wat je niet wil, dan gaat de markt je ook geven wat je vraagt. Namelijk iets, wat je niet wil. Als het maar is, zoals het hoort. Nou daar kunnen verkopers lang mee doorgaan. Als mensen zelf vragen om gebakken lucht dan kun je dat best nog even aan twee kanten goed bruin bakken… Op een gegeven moment zou je dus moeten denken, hee niet twee keer tegen dezelfde steen aanlopen maar de overheid is een ezel die steeds opnieuw tegen de zelfde steen blijft aanlopen. Want al die ambtenaren krijgen ervoor betaald. Dus ja. Als je wil dat ik tegen een steen aanloop, dan doe ik dat toch??

Het is zo evident; dat het onbegrijpelijk is, dat er nog steeds volgens de aanbestedingsregels wordt aanbesteed. Vandaag viel me een voorbeeld in wat enige helderheid schept in waarom er toch nog steeds volgens de volstrekt onuitvoerbare regels wordt aanbesteed. Omdat het moet. Ja, maar als het niet kan, dan doe je het toch niet? Ja, wij normale gezonde mensen.

Onder de plak

Stel, je zit onder de plak van je dominante moeder. Ook al ben je een grote stevige kerel. Alles wat je doet, is niet goed genoeg. Als je ook maar iets verkeerd doet, dan hoor je ervan. Nee, dan hoort de he-le wereld ervan. “Waarom die dat nou zo doet? Echt ik weet het niet hoor”. En vaak klopt dat ook nog. Sta je voor schut bij alles en iedereen. En je hebt al zo veel ellende meegemaakt. Er tegenin gaan lijkt zinloos.

Dan vaar je in je hele leven niet meer op je eigen oordeel. Maar op dat van je principes en je principe is dat je doet, zoals je moeder vindt dat het moet. Je kijkt naar wat  “zo moet”, omdat het “zo hoort” omdat het “zo moet”. Je wilt haar wel tegenspreken, maar dat mag niet. Je wilt haar wel slaan, maar je gaat toch niet je moeder slaan. Je wilt wel het huis uit maar dat kan pas als je 18 bent. En dan moet je wel trouwen, want dat hoort. En dan wil je wel ervandoor met een jongere vrouw maar dat mag niet. Dat is niet zoals het hoort.

Pudding

En als het dan niet zo kan als het moet, bijvoorbeeld omdat die regels van je moeder totaal krankjorum zijn en volstrekt onuitvoerbaar? Dan doe je toch zoals het moet. Omdat het zo hoort. Omdat het zo moet. Omdat je moeder het zegt. Omdat je al je hele leven in een kooi zit. Dan ben je daarnaar gevormd. Een flink gebrek aan ruggegraat dus. Je staat alleen nog overeind, dankzij je kooi waar je in zit. Net als een pudding. Inkoper kan je dan niet worden. Nu ja in de private sector dan.Want je koopt nooit wat je nou echt wil, maar alleen wat je móet. Zo zit je met allerlei troep opgescheept. Partners die je niet wil, maar omdat het moet… wat zijn dat voor mensen… Werk dat je niet wil, maar omdat het moet… wat is dat voor rotbaan. Zo raak je algauw behoorlijk afgestompt.

Als je dan iets verkoopt, wat zo’n persoon echt wil… dan glundert ie zo, dan is tie zo blij, dat je weet dat ie dat echt wil, dan gaat de prijs omhoog. Zo iemand krijgt dus nooit wat ie echt wil, behalve misschien een heel klein beetje spullen, met heel erg veel moeite. Uit zelfbedieningswinkels. En alleen als het mag. Want als het niet mag o wee… dan houdt het echt helemaal op, dan kun je alleen nog maar op je handen zitten, want het is niet transparant en niet eerlijk en niet volgens de regels en ja dat wil je en het is het enige dat je wil maar ja het kan nu eenmaal niet. Jammer dan.

Nou dan kun je gelukkig altijd nog ambtenaar worden. Want dan heb je niks te willen, dan moet je gewoon doen zoals het hoort en zoals het moet. De hele dag. Dan moeten die regels wel een beetje uitvoerbaar zijn. Anders is het immers niet mogelijk om te doen zoals het hoort en moet.

Intrinsiek onuitvoerbaar kan ook
Om maar even aan te geven hoe erg het is, dat het niet volgens de regels kan, intuïtief inzichtelijk onwenselijk is om het alsnog volgens de regels te gaan doen en toch gebeurt: ik was op het Ministerie van Altijd De Regels Letterlijk Uitvoeren. Daar hadden ze allemaal tafels van 80 cm. breed. Dat wil toch niemand? Als je instinctief je arm uitstrekt, landt de koffie op de grond. Zo krijg je allemaal vlekken op het tapijt. Moet je weer een nieuw tapijt kopen. En twee tafels naast elkaar zetten ging ook niet, want daarvoor was het bewuste kantoortje op het Ministerie te klein.

De meneer bij wie ik daar aanschoof, ging dan ook expres twee stoeltjes verder zitten. Want als hij tegenover mij ging zitten, werd hij misschien beschuldigd van sexuele intimidatie omdat hij dan met zijn knieën tegen mij aan zou zitten. Kortom, dat zijn tafels waar je echt niets mee kan. Die moet je echt niet kopen. Omdat je die niet wil. Maar ja, ze hadden niet van tevoren in het bestek gespecificeerd dat de tafel een bepaalde minimumlengte en bovendien was de tafel duurzaam en kwalitatief het beste, dus het was hun eigen schuld. Dus nu moest het wel.

Ik dacht nog dat het een grapje was. Dat ze die tafel daar hadden neergezet om mij voor het lapje te houden. Dit kon niet echt waar zijn. Zo ga je toch niet met mijn belastingcenten om? Dit kan toch niet? Maar jaren daarna kocht de Nederlandse politie auto’s met automatische remmen. En nog weer later kocht de Duitse politie te kleine politieauto’s. Hoe gek moet het nog worden?

Intrinsiek suboptimaal

Zo heb je dus wel een suboptimaal leventje. Een vrouw die je niet wil, een baan die je niet wil, in een Ministerie dat nooit zo gebouwd had moeten worden, en dan ook nog eens aan een tafel zitten waar helemaal niemand aan wil zitten. Maar het is wel allemaal zoals het moet, ja. Good luck with that. Wie doet dat nou? Wat ben je dan voor een Pudding? Kom uit je kooi waar je niet in zit. 

Er zit nog een akelige keerzijde aan de slechte kant van de medaille. Een markt kent wederkerigheid. De liefde moet wel van twee kanten komen. Als de liefde sowieso al niet van jouw kant komt, hoef je dus ook geen liefde terug te verwachten. Dus die baan die je eigenlijk wel had gewild, en jou ook had gewild, die wil jou nou ook niet meer. En die leverancier van goede waar heeft er ook geen zin meer in. Bekijk het maar. De boom in, met je opdracht voor het innovatief invullen van een duurzame dingens (functioneel gespecificeerd).

Doe je zo je best, heb je zo hard gewerkt aan je uniforme Europese aanbestedingsdocument, heb je zo vaak ingelogd op TenderNed, en dan word je gewoon gepasseerd voor een ander die helemaal niet beter  is, terwijl je weet dat hij weet dat die ander niet beter is. Nog erger, voor een ander, die hij zelf ook niet wil. Hij wil troep voor te veel geld. Dan moet je maar net in de markt bekend willen staan als leverancier van troep voor veel te veel geld. Als uitbuiter van onvolwassen ambtenaren. Als leverancier van volgens de excelsheet duurzame dingensen. Ja dat zijn wij, leveranciers van de volgens de excelsheet duurzame betonnen kaartenhuizen. Graag of niet hoor.

Nooit liefde

Nooit liefde. Nooit eens doen wat je wil. Altijd doen wat je moet, wat zo hoort. Zelfs als het echt echt echt niet kan. Altijd maar op een tijdelijk contract. In een tijdelijk instituut. Met tijdelijke oplossingen zoals tijdelijke leveranciers voor niet te zuipen koffie. Geen enkele commitment. Ooit. Dat wil toch helemaal niemand?

Nou ja, als je niet beter weet… misschien. Omdat je ouders geen probleem met je hebben zolang je je maar aan de regels houdt, omdat je vrienden bij je weghollen omdat je je altijd aan de regels houdt en de collega’s die je gehad hebt, net als jij poortwachter zijn van de Hel op Aarde en het vuur daar heel hoog op staat. Waar kun je dan nog terecht? Nou ja, dan kun je altijd nog ambtenaar worden in Professioneel Advies Hoe Aan De Regels Te Voldoen Waar je Nooit Aan Kan Voldoen. Ze weten precies hoe het moet. Als het maar lang genoeg zo doorgaat, zijn we dat allemaal.

mr. drs. Saskia Ploeg
Aanbestedingsjurist/Filosoof