Schulz antwoordt: Koninklijk Huis heeft geen rol gehad in de besluitvorming regeringsvliegtuig
Vandaag is het antwoord gepubliceerd van Minister Schulz op kamervragen over de aanbesteding van het regeringsvliegtuig. De kamervragen volgden op de suggestie van het NRC dat de Koning invloed zou hebben gehad op de aanbesteding. Dit vermoeden had de krant onder meer gebaseerd op dat een Airbus-bieding terzijde zou zijn geschoven en na ongeldigheid van alle verklaringen niet meer is meegenomen. Het bod van Airbus dat volgens de NRC voordeliger zou zijn, was volgens Minister Schulz niet voordeliger, maar bovendien was het niet te vergelijken. Het bod van Airbus hield namelijk geen rekening met de BTW-afdracht die het Ministerie volgens de brief verplicht is.
Mededingingsprocedure met onderhandeling
Nadat alleen ongeldige biedingen zijn ontvangen mag onder voorwaarden van artikel 2.28 lid 1 b en 2.28 lid 2 en 2.30 Aanbestedingswet, een gunning zonder bekendmaking plaatsvinden. Voorwaarde is wel dat daarbij alle inschrijvingen die formeel voldeden aan de geschiktheidseisen, bij die gunning zijn betrokken. Die voorwaarden zijn met 1 juli 2016 aangescherpt (Stb. 241, 243). De aanbesteding is gedaan per 8 juli 2016 en gelden dus tegen de nieuwe, strikte voorwaarden, dat alle formeel geschikte inschrijvingen moeten worden meegewogen.
Opmerkelijk is dat dit artikel sowieso bedoeld is voor bijzonder complexe projecten, bijvoorbeeld op het gebied van vervoer of infrastructuur. De enkele aanschaf van een te leveren vliegtuig, is op zichzelf niet heel complex te noemen. Deze procedure mag niet worden aangewend “op zo’n manier dat de concurrentie wordt beperkt of verstoord”, aldus de toelichting bij het wetsartikel. Met name niet, door het wijzigen van basiselementen van de inschrijvingen, het opleggen van nieuwe inhoudelijke elementen aan de gekozen inschrijver of het betrekken van andere niet als economisch voordeligst aangewezen inschrijvers.
De procedure in het geval van allemaal ongeldige inschrijvingen, is dus nadrukkelijk gericht op mededinging, vandaar de naam van artikel 2.30 Aw: “mededingingsprocedure met onderhandeling”, die dan volgens artikel 2.31 weer opnieuw bekend moet worden gemaakt, aan de hand waarvan getoetst wordt of de gegadigden voldoen aan de gestelde uitsluitingsgronden. Wat is er precies mededinging aan een onderhandeling met 1? De van toepassing zijnde bepalingen 2.28 2 t/m 4 maken verder een onderscheid tussen een onregelmatige inschrijving en een onaanvaardbare inschrijving. Dat roept de vraag op of de ongeldige inschrijvingen van Airbus en Boeing onregelmatig of onaanvaardbaar waren.
Ongeldige inschrijvingen
De vraag of de bieding van Airbus had moeten worden meegewogen en wat de status ervan is, blijft hangen, nu het Ministerie bestrijdt, dat de bieding van Airbus had moeten worden betrokken bij de gunning in 2e instantie en dit niet controleerbaar is, nu de inschrijvingen niet openbaar zijn. De Minister beroept zich erop, dat de biedingen ook niet openbaar hoeven te worden gemaakt, gelet op de beginselen van het aanbestedingsrecht. Hierdoor is zij beperkt in het openbaar kunnen maken van de ontvangen inschrijvingen, wat bedrijfsgevoelige informatie is.
“Voor zover NRC stelt dat Airbus op 12 december 2016 een vliegtuig voor een bedrag van rond 75 miljoen euro inclusief alle belastingen heeft aangeboden is dat feitelijk onjuist, omdat dit bedrag geen rekening houdt met de door het ministerie van Infrastructuur en Milieu aan de belastingdienst af te dragen BTW hierover. Wanneer rekening gehouden wordt met het bovenstaande bedraagt het verschil in prijs tussen Boeing en het in het NRC artikel genoemde bod van Airbus niet het vermeende verschil van 18 miljoen euro maar een bedrag minder dan €2 miljoen. Hierbij wil ik graag aangeven dat deze bedragen niet te vergelijken zijn omdat het bod van Airbus gekoppeld is aan een ongeldige inschrijving (red AN, maar ze waren allemaal ongeldig) en de aan uw Kamer gemelde kosten voor de Boeing Business Jet uitgaan van een door mij geaccepteerde bieding na onderhandelingen.”
Dat klinkt de redactie van Aanbestedingsnieuws tegenstrijdig in de oren, dat enerzijds het bod niet voordeliger is en anderzijds dat het bod niet is te vergelijken. Dat het bod van Airbus daarnaast niet wordt meegewogen omdat de inschrijving ongeldig is, terwijl al gesteld was dat de inschrijving van Boeing ook ongeldig is en deze nu juist wel als enige wordt meegewogen, is een tweede contradictoire eigenaardigheid.
Functionele eisen
Op de vraag in hoeverre het vliegbrevet van de Koning een selectiecriterium was bij de aanbesteding voor een nieuw regeringsvliegtuig antwoordt Schulz:
“Het gastvliegerschap van de Koning is een privé aangelegenheid en vindt niet plaats in het kader van de uitoefening van de koninklijke functie. Het besluit van KLM om de F70 te vervangen, was voor de Koning aanleiding om zich om te scholen. De Koning wilde graag zijn gastvliegerschap bij KLM voortzetten. Dat kan binnen Europa op de Embraer en op de Boeing 737. Om de bestemmingen af te wisselen ten opzichte van de vluchten die hij met de F70 maakte, heeft hij toen de keuze gemaakt voor de Boeing. De omscholing gaat eind mei 2017 van start.”
Als functionele eisen zijn gesteld bij de aanbesteding, dat het vliegtuig onder meer zonder tussenstop de overzeese gebiedsdelen moet kunnen bereiken. Het Koninklijk Huis heeft volgens de Minister geen rol gehad in het besluitvormingstraject. “De suggestie dat het kabinet ‘om de Koning’ zou hebben besloten tot het gunnen van het contract aan Boeing is volgens de Minister onjuist. De Kamer is voorafgaand aan de aanbesteding in de Kamerbrief van 8 juli 2016 geïnformeerd over de aanpak.”, zo meldt de brief van de Minister stellig. Bij het antwoord van Minister Schulz zit ook een Tijdlijn aanschaf regeringsvliegtuig. Daaruit blijkt dat minder dan twee maanden voor de aanbesteding begint, door de RVD is gemeld, dat de Koning gaat vliegen op de Boeing 737.
“Ter voorbereiding van de aanbesteding is gekeken naar de functionele eisen waaraan een toestel moet voldoen. Alle gebruikers inclusief het koninklijk huis als één van de gebruikers van het toestel, zijn gevraagd hiervoor een inbreng te leveren. Belangrijke functionele eisen waren uiteindelijk dat het toestel een gelijkwaardige capaciteit zou krijgen als de KBX, zonder tussenstop de overzeese koninkrijksdelen moet kunnen bereiken en dat er een gepast en functioneel interieur in zou komen vergelijkbaar met de huidige KBX. Dit is in de aanbesteding zo uitgevraagd.”
Tijdlijn
- April 2015: Contract opgezegd door KLM cityhopper per 1 juni 2017.
- April 2015: Request for Information aan diverse marktpartijen ter voorbereiding op mogelijke aanbesteding.
- November 2015: Start van de mogelijkheid om op een veiling een tweedehandsvliegtuig te kopen in India.
- December 2015: De belangrijkste functionele eisen worden bepaald.
- April 2016: India-optie valt af vanwege financiële en juridische risico’s.
- 18 mei 2016: RVD meldt dat de Koning gaat vliegen op de B737.
- 8 juli 2016: Kamerbrief waarin Europese aanbesteding aangekondigd wordt voor een bestaand of nieuw vliegtuig.
- 13 juli 2016: Start aanbesteding.
- 12 december 2016: Ontvangst inschrijvingen.
- 2 februari 2017: Brieven aan alle inschrijvers om te informeren over de ongeldigheid van inschrijvingen en onderhandelingen met één partij.
- 2 februari 2017: Kamerbrief waarin gemeld wordt dat de aanbesteding geen geldige biedingen heeft opgeleverd maar dat we op basis van de Aanbestedingswet gaan onderhandelen met een partij (red. AN één specifieke partij, mogelijk in strijd met bepaling 2.28 lid 2 uit de Aw waarin staat dat met álle kandidaten die wel voldoen aan de geschiktheidseisen de onderhandeling wordt aangegaan).
- 22 februari 2017: Verlopen bezwaartermijn tegen besluiten van 2 februari 2017. Geen van de inschrijvers gaat in bezwaar.
- 27 februari 2017: Start onderhandelingen met Boeing.
- 4 april 20179: Kamerbrief over de ondertekening van het voorlopige koopcontract van het nieuwe toestel en de vervangingskosten.
- 11 april 201710: Kamerbrief over de verkoop van de KBX inclusief de kosten van het nieuwe regeringsvliegtuig.
- 26 april 2017: Tekening definitief koopcontract.
Bron: Handelingen II 2016/17, nr. 1883
Zie eerder:
Vragen zonder antwoord over aanbesteding regeringsvliegtuig
D66 stelt kamervragen over de aanbesteding regeringsvliegtuig
Regering passeert beter bod Airbus regeringsvliegtuig
Regeringsvliegtuig vervangen zonder aanbesteding door Business Jet Boeing 737
Alleen ongeldige inschrijvingen op aanbesteding regeringsvliegtuig
Zie ook de toelichting van PIANOo over de meervoudige onderhandelingsprocedure: