Opnieuw grondruil Staatsbosbeheer: nu Limburgs Landschap, omzeiling aanbestedingsplicht?
Opnieuw draagt een provincie in samenwerking met Staatsbosbeheer gronden van Staatsbosbeheer over aan een particuliere organisatie die zichzelf natuurorganisatie noemt: LandschappenNL. Nu gaat het om Limburg, dat gronden van Staatsbosbeheer ruilt met de Landschappen van Limburg: Limburgs Landschap. Het gaat om 564 hectare grond; ruwweg 1128 voetbalvelden.
LandschappenNL heeft 12 met de provincies overeenstemmende aftakkingen, maar is een particuliere organisatie. De organisatie geeft aan dat het zelf wordt gefinancierd door de provincies en door de Postcodeloterij. Door de grondruil hoeven werkzaamheden in het bos niet te worden aanbesteed.
Eerder berichtte Aanbestedingsnieuws van een vergelijkbare overgang van gronden van Staatsbosbeheer naar Drentsch Landschap. Na enig bureauonderzoek ter redactie blijkt dat het gaat om 1 maar een hele grote serie van grondoverdrachten aan particuliere natuurorganisaties, via een ruilovereenkomst, waarbij het steeds schimmig is, wat de precieze wederprestatie is die voor de ruil wordt geleverd.
De grondruil komt ook al eerder voor in de provincie Flevoland, waar in juli vorig jaar door de Provincie Flevoland en het Rijksvastgoedbedrijf voor 450 hectare grond (900 voetbalveldenl; de voetbalveldratio is ongeveer 1 op 2) is geruild. In Oirschot ging het in 2013 nog om 13 hectare.
De eerste en grootste grondruil die we konden vinden- dateert echter al van veel eerder, Waterschap De Dommel heeft al in 2006 gronden geruild, waarbij het Brabants Landschap perceelsgedeelten ter grootte van 1,6794 ha (3300 voetbalvelden) heeft verkregen via ruil, met medeweten van de provincie Brabant. teneinde een Ecologische Verbindingszone te creëeren, dus. Hieronder de foto’s van hoe het Brabants Landschap dit jaar bezig is met het creëeren van die “ecologische verbindingszone”, namelijk door het “terugbrengen van heide”.
Aanbesteding en grondruil
Voor de grondruil is geen een tender verstrekt. Hoe zit het met de aanbestedingsplicht van deze grondruil? Aanbestedingsnieuws zocht het uit.
De redactie van AN Aanbestedingsnieuws ziet deze grondruil, als aanbestedingsnieuws omdat de ruil op zich een overeenkomst is die zich aan de aanbestedingsplicht zou kunnen onttrekken. Door de overeenkomst aan te merken als ruil, kan worden ontkomen aan de aanbestedingsplicht. Er is dan geen sprake van een “bezwarende titel” wat een vereiste is volgens zowel de oude als de nieuwe aanbestedingsrichtlijnen.
Bezwarende titel
“Bezwarende titel” is nergens in de aanbestedingsrichtlijn uitgelegd. De vakgroep aanbestedingsrecht van Pianoo legt het uit tussen haakjes op deze pagina : “(d.w.z. tegen betaling (tegen geld of op geld waardeerbaar).” Dat is nogal een verschilletje. Tegen geld of op geld waardeerbaar. Wat is er niet op geld waardeerbaar. Volgens Mark Rutte is alles op geld waardeerbaar. Behalve misschien de zonsopkomst.
Ook Europa Decentraal sluit aan bij deze lezing:
Bezwarende titel houdt in dat er voor overheidsopdrachten een op geld waardeerbare tegenprestatie wordt geleverd door de aanbestedende dienst aan de opdrachtnemer. Daarbij kan gedacht worden aan:
*geldelijke betaling voor de opdrachtvervulling (de prijs);
*het kwijtschelden van belastinggelden;
*de vrijstelling van legesbetaling;
*producten ter beschikking stellen in natura, die in de uitvoering van de opdracht gebruikt worden;
*beloning van de opdrachtnemer in de vorm van overdracht van grond of gebouwen. [bold, red AN]
Dat is dus niet wat het naar het Nederlands contractenrecht is. In het Nederlands contractenrecht bestaat dit begrip ook, “bezwarende titel”. Daar betekent het, dat er tegenover een verbintenis, een wederprestatie wordt verwacht. Het betekent dus eigenlijk niets behalve dat de ander ook iets moet doen. Het lijkt juridische fijnproeverij van de orde flauwekul maar het gaat wel echt ergens over. Want in elk geval bij de Europa-Decentraal-lezing van het begrip “bezwarende titel”, waarbij ook een beloning van grond of gebouwen wordt verstaan, moet de grondruil worden aanbesteed door de provincies. Een beloning in de vorm van grond is niet geldelijk maar wel op geld waardeerbaar.
Of de aanbestedingsrichtlijn ermee niet van toepassing is, daarover is nog geen jurisprudentie van het Hof. Bovendien kon deze constructie misschien werken onder de vigeur van Richtlijn 2004/18, maar of dat ook voor de nieuwe aanbestedingsrichtlijn en de Concessierichtlijn geldt, is niet gezegd. De meest relevante aanwijzing is HvJ EU 25 maart 2010, zaak C-451/08, de Helmut Müller-uitspraak.
48 Een overeenkomst onder bezwarende titel betekent dat de aanbestedende dienst die een overheidsopdracht voor werken heeft afgesloten, in het kader ervan een prestatie voor een tegenprestatie ontvangt. Deze prestatie bestaat in de uitvoering van de werken waarover de aanbestedende dienst beoogt te beschikken (zie arresten van 12 juli 2001, Ordine degli Architetti e.a., C‑399/98, Jurispr. blz. I‑5409, punt 77, en 18 januari 2007, Auroux e.a., C‑220/05, Jurispr. blz. I‑385, punt 45).
63 Bijgevolg dient op de derde en de vierde vraag te worden geantwoord dat het begrip „overheidsopdrachten voor werken” in de zin van artikel 1, lid 2, sub b, van richtlijn 2004/18 vereist dat de aannemer zich direct of indirect verbindt tot de uitvoering van de betrokken werken en dat de uitvoering van deze verbintenis in rechte kan worden afgedwongen op de naar nationaal recht bepaalde wijze
Naar Nederlands Recht is er ook wel een uitspraak over de betekenis van ‘bezwarende titel’, de Nova Gelria-zaak. In deze zaak kreeg projectontwikkelaar Nova Gelria de verplichting om een parkeergarage te bouwen na een grondruil. Omdat p1 de parkeergarage daarna exploiteert, wil het ook kans maken op de bouwopdracht. De gemeente Ede verstrekte Nova Gelria aanvankelijk een aannemingsovereenkomst, maar trok dat later terug, gaf de grond in erfpacht uit en gaf in dat kader de verplichting mee tot een parkeergarage te bouwen:
Uit de onder 4.8 tot en met 4.10 weergegeven overwegingen volgt dat indien aan de zijde van de aannemer geen verplichting bestaat de betrokken werken uit te voeren of te laten uitvoeren, de bezwarende titel als bedoeld in de definitie van een overheidsopdracht voor werken en dus ook in de definitie van een concessieovereenkomst voor openbare werken ontbreekt. In dat geval is er geen sprake van een overheidsopdracht voor een werk of een concessieovereenkomst voor een openbaar werk, hetgeen betekent dat er geen aanbestedingsplicht op grond van het Bao bestaat
[…]
.
De Nederlandse rechter vindt dus, dat die waardebepaalbaarheid niet uitmaakt;, als er geen tegenprestatie is, is er hoe dan ook geen bezwarende titel. Of die tegenprestatie -die er niet is- nu op waarde bepaalbaar is of niet. Het enige is dat die prestatie er wel is, maar nu niet privaatrechtelijk maar bestuursrechtelijk. Voor de parkeergarages dan.
Je mag dus niet zomaar inkopen als overheid, om corruptie te voorkomen. Maar als je geen prestatie verwacht is het allemaal ok, door het zelfrealisatie-principe. Nova Gelria mag theoretisch ook heel andere dingen bouwen op de grond. Door in plaats van de bouw als aanbestedingsplichtige aanbestedingsovereenkomst, de grond uit te geven in erfpacht, wordt echter de verplichting losgelaten dat er een parkeergarage komt. Die verplichting staat nu alleen in het bestemmingsplan. Volgens P1 is het dan een concessie, die alsnog had moeten worden aanbesteed.
Grondruil
Leuk als het gaat om parkeergarages. Een beetje apart, als het gaat om natuurgebieden. De grens tussen ruil en schenking en inkoop kan daardoor erg dun zijn. Het is dan ook de vraag wat de Landschappen hiervoor in ruil terugleveren aan de Provincie en het Rijk. Geld mag het niet zijn, dan had het zeker moeten worden aanbesteed. Om “beheer” kan het ook niet gaan, dat valt met de inwerkingtreding van de Richtlijn Concessies onder de werking van die richtlijn. Welk ander iets ruilt de Landschappen terug?
Het is steeds een ander vaag verhaal, een loze belofte. Dat het zo vaag moet zijn, is wel duidelijk vanwege de wederzijdse verplichting, die er anders aan ten grondslag ligt. Zolang het maar eenzijdig aan een particulier wordt overgedragen, hoeft de opdracht niet te worden aanbesteed.
Ja maar, hoe weet je dan dat de uitvoerder ook werkelijk een klap gaat uitvoeren?
Dat weet je dus ook niet. Wat opvalt is dat de Landschappen erg weinig natuur overlaten om de illusie “Ecologische Verbindingszone” in de 3300 voetbalvelden die het in 2006 verworven heeft, in stand te laten. Ecologische verbindingszone met de Sahara? Aanbestedingsnieuws beschikt inmiddels over een grote collectie foto’s van dit “natuurbeheer”. Dat heeft nog weinig grondruilen tegengehouden.
Verder valt op, dat er door de provincies bar weinig eisen worden gesteld aan het natuurbeheer dat de landschappen moeten gaan doen. Dat is blijkbaar, aan de grondeigenaar. Dat recht op zelfrealisatie (dat je zelf de baas bent over je grond.) De enige handhaving over het gebied, vloeit verder voort uit het bestemmingsplan. Het bestemmingsplan zegt “natuurgebied”. Heide is ook natuurgebied. Kap al die bomen dus maar om? Ze staan in de weg aan onze Ecologische Verbindingszone.
Ook in de Nova Gelria uitspraak is er volgens P1, een onevenwichtige ruil:
Zij stelt daartoe dat de vergoeding van de onrendabele top niet klopt en dat de waarde van de geruile stukken grond op het Gelria-terrein niet met elkaar overeenstemmen en aldus tot bevoordeling van Nova Gelriae hebben geleid.
In de afdeling het is knots, carnaval is geopend overweegt de rechter dat de bezwarende titel ook voor de concessieovereenkomst geldt en dat is inmiddels ook zo opgenomen in de Concessierichtlijn:
indien aan de zijde van de aannemer geen verplichting bestaat de betrokken werken uit te voeren of te laten uitvoeren, de bezwarende titel als bedoeld in de definitie van een overheidsopdracht voor werken en dus ook in de definitie van een concessieovereenkomst voor openbare werken ontbreekt.
De geef is verder niet geregeld en heel erg absoluut. Eens gegeven blijft gegeven. Een vrijbrief dus om heel Nederland maar weg te geven ruilen
Non-discriminatiebeginsel
Dat lijkt ineens niet meer ter zake te doen. Het hele bos wordt onderhands gegund maar omdat er niets wordt terugverwacht kan dat allemaal.
Aanbestedingsnieuws wil óók best grond ruilen! In ruil voor mooie boeken. Rechtsfilosofie van Maris en Jacobs, met daarin de columns van Frits Bolkenstein. Of anders V&D-waardebonnen, willen we ook wel mee ruilen. Die Biesbosch lijkt ons wel wat en anders kunnen we met de Veluwe of de Grote Peel ook best genoegen nemen. Wij kunnen ook heel goed bomen omkappen in natuurgebieden. We zijn zelfs nog veel beter in het bomen-laten-staan. Hartstikke goedkoop en iet op waarde bepaalbaar. Nou laten we eerlijk zijn; met een heel klein natuurgebiedje hadden we ook al genoegen genomen. Het Vondelpark of zo.Niet op waarde bepaalbaar, is dat ook: “waarde-loos”?
Onze redactie komt weer eens niet in aanmerking voor grondruil met Staatsbosbeheer. Er is geen tender voor uitgeschreven. De landschappen zijn helemaal zelfstandig als particulier en mogen nu doen met de grond wat ze willen, hartstikke goedkoop zo dat natuurbeheer uitbesteden.
We maken echt helemaal geen kans. Wij hebben een klein uitgeverijtje, het zou hartstikke handig zijn als we zelf konden kiezen welke houthakker particuliere terreinbeheerder onze bomen konden kappen beheren voor al onze lokaal geproduceerde en milieuvriendelijke wettenbundels. De 3a3schappen willen ook graag in nauwe samenwerking met de 3a3groepen in aanmerking komen voor grondruil. Het is gewoon niet eerlijk. *pruilt.
Oplossing
Kun je nog van zulke grondruilen af? Dat zou dan moeten op basis van dat onteigening. De Koning moet dat dan bovendien goed vinden, anders moet het tot aan de Hoge Raad aan toe worden doorbevochten. Hier maar eventjes hoe we hem kunnen bereiken:
Zijne Majesteit de Koning
door tussenkomst van de minister,
Rijkswaterstaat Corporate Dienst, afdeling BJV Publiekrecht
Postbus 2232
3500 GE Utrecht
Maar dat is allemaal heel erg on-VVD. Onteigening. Dat is keigemeen tegen de zielige boskapper die eerlijk het natuurgebied geruild heeft in ruil voor het “beheer”. Het recht op eigendom is heilig. Daarom geven we al de staatseigendommen weg via ruilen en trouwens ook via www.biedboek.nl omdat ons eigendom zo heilig is. Bezint dus liever, voor ge ruilt. Meestal komt er huilen van.
Zie ook:
1 thought on “Opnieuw grondruil Staatsbosbeheer: nu Limburgs Landschap, omzeiling aanbestedingsplicht?”