Chinese rommel: “Your Loss” mentaliteit funest voor publiek belang

De vorige Kerst kocht Aanbestedingsnieuws voor Aanbestedingsnieuws een huisalarm van de Action. Andere Aanbestedingsnieuws zou zoiets “nooit kopen”. “Nou ja, als het maar bliep zegt, dan is t toch al goed”. Maar dat bliep zeggen, deed het dus ook al niet. Het bleek op zich wel te werken, als het maar goed gesoldeerd zat en dat was dus niet het geval. Andere Aanbestedingsnieuws monteerde het zoals het hoort, maar belde er ook over met de importeur. Die haalde er zijn schouders over op, “ja wat verwacht je voor die prijs”. “Maar dat is toch zonde, als ze het op zich goed doen…”… “Mnja, dan gooien ze het maar weg”. Dan importeert hij nog maar eens een lading ergens anders.

“Welja”, protesteerde volhardende andere Aanbestedingsnieuws vergeefs bij de importeur. “Je mag wel degelijk verwachten dat het te kopen apparaat in elk geval iets doet.” Als het niets doet, is het geen alarm maar een plastic doos, met knoppen. Voor de Bart Smit. Zo is het handelstekort met China ook geen wonder. Waarom is er zo veel geïmporteerd in verhouding met de export? Omdat je elke adapter 3x opnieuw moet kopen in verband met draadbreuk, slecht soldeerwerk, goedkope printplaatjes en wat al niet. Je kan dat handelstekort dus gerust door 3 delen, en daar nog eens een fikse aansprakelijkheidsschade voor alle brand als gevolg van kortsluiting van alle made in China van af trekken.

Chinese kwaliteit

China is inmiddels wel internationaal vermaard om de slechte kwaliteit van zijn handelswaar. Houdbare melk is ook zo’n voorbeeld. Chinezen willen ook niet vergiftigd worden, met melamine. Tegelijk is niet alles uit China rommel. China is groot. Zo groot dat er ook heus goede bedrijven zijn. En dan heb je als goed bedrijf, dat zijn personeel eerlijk uitbetaalt, een echt beroerde reputatie om tegenop te boksen. Een goed presterend Chinees bedrijf zou aan alle kanten beloond moeten worden met grote orders. En toch valt dat tegen. Neem nu: Lenovo computers, die zijn echt prima. In tegenstelling tot de meeste nieuwere modellen notebooks is de Lenovo op vrijwel alle onderdelen vervangbaar; veel duurzamer dan een computer die helemaal spatwaterdicht is en niet open kan.

In het Algemeen Dagblad lazen we dit weekend een analyse van hoogleraar Haico Ebbers  van de universiteit Nyenrode. Waarom al die onrust? We noemen het slecht omdat het uit China komt, maar dat is toch niet per se slecht? Dat laatste klopt wel. Maar een adder onder het gras wordt dan toch over het hoofd gezien. Namelijk dat het met een aanbesteding niet wordt beoordeeld of het beter of slechter is. Dat zou maar “discriminatie” zijn.

En dan is de onrust ineens behoorlijk begrijpelijk. Als bij de inkoop niet wordt geverifiëerd of het gevraagde geleverd wordt c.q. overeenstemt met de behoefte, dan zit je met ondeugdelijke waar: elektrische bussen die niet werken, dat wil niemand. Die zijn slecht in elkaar gelast of vliegen in de hens.

En wat zeggen ze dan, als de bus in de fik is gevlogen? “Ja, we moesten wel want we wilden niet discrimineren en we wisten niet zeker of het echt slecht was, dat is kennis achteraf.” Maar als je van tevoren weet dat het altijd kennis achteraf is, dan ontkom je nog niet aan de noodzaak er van te voren al een oordeel over te vormen, ook als dat dan een voor-oordeel is. Het is pas een na-oordeel, als de bus in de fik vliegt en alle bejaarden en schoolgaande kinderen verkoold in de bus zitten. Wil je dat afwachten omdat je een buitenlands bedrijf waarvan je niet helemaal zeker bent, omdat het aan geen een regel moet voldoen terwijl jouw eigen ondernemers aan jouw eigen regels moeten voldoen, omdat je dat buitenlands bedrijf een eerlijke kans wil geven? Aanbestedingsnieuws neemt ondertussen liever de fiets!

Gelijkheid óf Prestatie

Aanbestedingen zijn compleet gestoord wappie carnaval nee maar serieus, echt ophouden nou. Onder de vlag van dat niet-discrimineren worden aanbieders uitgezocht op eigenlijk alle criteria behalve prestatie.  Maar dat is toch het enige dat er echt toe doet? Je wil toch niet werkelijk iemand die niet presteert?  Blijkbaar wel. Blijkbaar zijn er nog steeds malloten die liever clowns aan een baan helpen, dan iemand die iets presteert en ook echt kan maar net niet voor de volle 100% tot je eigen kerk hoort. Aanbestedingsnieuws kwam in het dagelijks leven nog veel incompetente clowns tegen; wat ons doet vermoeden dat prestatiegericht inkopen nog niet een universele waarde is die het zou moeten zijn.

Of dat nu ook zo is met BYD? Geen idee. Geen flauwe notie. Aanbestedingsnieuws komt anders nooit in China, op weg naar de supermarkt. Koop anders eens een abonnement op Aanbestedingsnieuws, dan kunnen we het vliegtuig pakken en eens een kijkje nemen. Het enige wat we zeker weten: elektrische veiligheid staat of valt met kennis: goed getraind personeel, door de hele keten. Dat geldt dus ook de monteurs van de onderdelen. Dat personeel moet bovendien de gelegenheid krijgen om te werken met deugdelijk materiaal en moet processen kunnen reguleren op basis van die kennis. Ook voor het onderhoud en vervangen van kwetsbare onderdelen, is training van het personeel vereist. Steeds zitten de kosten hoofdzakelijk in materiaal, kennis en tijd van voldoende geëquipeerd personeel. Dat is niet iets, waar de Chinese industrie nu om bekend is geraakt.

Zorgen VDL

De gevolgen zijn navenant, al is het nooit duidelijk te zeggen of het komt door een gebrek aan onderhoud, of kopen op mindere kwaliteit. Duurzame busleverancier VDL zou lachende derde moeten zijn; van de betere kwaliteit en dat is niet omstreden en zonder reputatieschade. VDL zit in dezelfde onnodige suboptimale situatie: ook met de gebakken aanbesteding. In een opinie laat het bedrijf weten zich behoorlijk zorgen te maken over de consequenties voor de werkgelegenheid en het verlies van kennis.

Maar als voorvechter van het behoud van werkgelegenheid in de hoogwaardige Nederlandse maakindustrie maken wij ons oprecht grote n door de gunningen van de genoemde concessies. Het bestellen van Chinese bussen zal leiden tot structurele consequenties voor de werkgelegenheid in Nederland. Onze divisie Bussen telt 2.600 medewerkers in Nederland en België en verkoopondersteunende activiteiten in 20 Europese landen. De 415 nieuwe Chinese bussen die in ons land gaan rijden, vertegenwoordigen ongeveer 800 manjaren werk, exclusief uitbesteed werk en onderzoek en ontwikkeling bij toeleveranciers en kennisinstellingen.

China levert voor 35 miljard euro goederen aan Nederland en Nederland voor 10 miljard euro aan China. De handelsbalans is dus uit het lood en China trekt onze werkgelegenheid weg. Produceren wij niet meer in Nederland, dan verliezen we de kennis en volgt het kapitaal en daarmee onze welvaart. Een kwart van alle banen in Nederland is industrieel, of daaraan gerelateerd. Maar liefst 70 procent van onze export is afhankelijk van de industrie. Wie de Nederlandse industrie wegdenkt, kan de rampzalige gevolgen voor de BV Nederland wel uittekenen.

Speelde het probleem maar alleen bij busvervoer. De Aanbestedingsrichtlijnen hebben veel grotere consequenties dan alleen busvervoer, dat speelt ook in jeugdzorg, in vrouwenopvang, inloophuizen, ambulances, brandweerauto’s, inentingen, veterinair specialisten, lichaamsdelen voor sectie, brandverzekeringen, wegenbouw, schoolboeken, vrachtwagens, WMO-vervoer, balpennen, knaagdierbestrijding, schapenherders, schepen en nog een enorme collectie aan in te kopen goederen, diensten en werken, waarvan we het bestaan nog niet bedacht hebben. Zonder de Aanbestedingsrichtlijnen had de Europese economie welig getierd en reden we allang in veilige elektrische bussen.

Reciprociteit

VDL ziet als ondernemer wel precies waar het aan schort.

Wat uitgebreide discussie behoeft, is dat vervoerders deelnemen aan tenders en vervolgens een busleverancier kiezen. De busleverancier is dus afhankelijk van de keuze van de vervoerder die zich moet richten op de aanbestedingsvoorwaarden van de concessieverlener. Maar als die stelt: ‘wij gaan daar niet over’, dan houdt alles op.

 

Aanbestedingsnieuws vat dat graag algemeen samen: aan het gebrek aan reciprociteit, de onmogelijkheid van een ondernemer om een bod bij te schaven, de onmogelijkheid van een overheid om het bod te retalieren als het niet precies is wat het hebben wil en de benepen positie van de rest van de keten, die niet aan de aanbestedingstafel zit aangeschoven, wat je in de bouw “onderaannemers” zou noemen, maar hier bij een gewone levering alleen de leverancier van de leverancier is. De leverancier van de leverancier , laten we die Z noemen, is in principe niet gebonden aan overeenkomsten van regio X met vervoerder Y1 of Y2  maar lijdt wel onder de consequenties van hoe dat via aanbestedingen wordt afgesloten. Regio X wil alle opties open houden en blijft te algemeen in de uitvraag, biedt te veel onzekerheid en een te korte looptijd met de concessie om een investering te kunnen doen en of het nu Y1 of Y2 is, ze zijn al blij dat ze nog personeel overhouden, laat staan dat ze de investering met het duurdere Z kunnen aangaan, wat ook nog eens meer onderhoud betekent en een aanvullende opleiding voor het personeel. Z zit zo in een tang waar hij niet in had hoeven zitten als Y1/Y2 niet zo werden uitgeknepen door X dat niet anders kan omdat het niet kan retalieren als het bod niet naar tevredenheid is. Met als gevolg dat de relatie Y1/Y2 – Z ook onder druk staat.

Dan houdt alles op? Dat hoeft dus niet. De concessiehouder hoeft het bijltje er niet bij neer te gooien. Als je wil dat je vervoerder in duurzame bussen rijdt, dan komt dat tegen bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld van ja dat kan ook maar alleen met een looptijd van 10 jaar. Met een normale inkoop, tussen private partijen, kan dat best. Het opleggen van tegenvoorwaarden is dan niet onmogelijk. “Ik wil graag die auto maar dan wel in een andere kleur, oh ja dat kan maar niet voor niets… Nou ik had m toch echt voor niet meer dan … gewild, Oh we kunnen ook de stoelverwarming weglaten, is dat ok?”

Die reciprociteit is maar zeer beperkt mogelijk in een aanbesteding, zolang een ander dat oneerlijk vindt als hij er niet bij zit om te horen dat je de stoelverwarming eruit sloopt. In een aanbestedingsproces is nu net dat, de reciprociteit, onmogelijk voor een ondernemer om condities waartegen eisen mogelijk worden, terug te leggen. Strategisch gezien kan dat ook niet anders, want de eerste zet komt van de inkoopkant uit.

Omdat de inkoop voor overheden zo onmogelijk is geworden om precies dat te krijgen wat je hebben wil, komt dat quasi inhouse gebeuren in zicht. Zoals Aanbestedingsnieuws al vaker zei is dat alleen geen inkopen, maar op zijn leninistisch markt verdelen, geboren uit noodzaak omdat het juridisch gedrocht van een Aanbestedingsrichtlijn kiezen via een inkoopproces onmogelijk maakt. De impuls te innoveren, verdwijnt daar uiteindelijk mee en het is ook echt duurder. Leuk voor de zorg zelf, minder leuk voor medicijnen of elektrische bussen. Misschien dat bij een concrete inkoop individuen het nog een beetje bij kunnen sturen omdat ze de beperkingen van de andere kant kennen, of de mensen persoonlijk kennen.

Inhouse geen panacee

Als je iets goed wil doen, moet je t zelf doen, is een Engels spreekwoord. Dat komt omdat ze daar op een eiland wonen. Aanbestedingsnieuws kan niet alles zelf, elektrische bussen hebben we maar vast in de wilgen gehangen. Brabant daarentegen… In Brabant is de provincie zelf bussen gaan rijden, met Bravo. Zo kan de provincie in plaats van de vervoerder bepalen in welke bussen er wordt rondgereden. Omdat de provincie zelf probleemeigenaar is, is het ook vrij te kiezen welke lijnen van provinciaal belang zijn in plaats van dat een ondernemer dat blind moet gokken.

Quasi inhouse bussen; dat kan, maar is wel heel tragisch, het zou niet moeten hoeven, omdat het werk gewoon op de vrije markt geregeld zou kunnen worden, als de overheid dat maar op basis van prestatie in kon kopen zonder de non-discriminatie aanbestedingsregels. Ambtenaren zijn geen goede ondernemers. Het probleem is alleen dat zonder aanbestedingsregels ook al niet op basis van prestatie wordt ingekocht. Overheden mogen blijkbaar niet beoordelen op past performances. Media doen niet anders dan beoordelen op past performances. Aanbestedingsnieuws heeft weinig moeite met zeggen wat iedereen weet: uit China komt vooral veel rommel.

Dus meneer Ebbers: we kunnen bij Aanbestedingsnieuws prima begrijpen waarom de mensen onrustig zijn van de niet-discriminerende publieke inkoop van elektrische bussen van buiten de EU zonder prestatie-eisen. Een mislukte inkoop is niet alleen pech voor de overheid. Het is pech voor ons allemaal. :

En: