Rotterdams Rekenkamerrapport: aanbesteding Renovatie Avicenna onrechtmatig

De Rotterdamse Rekenkamer heeft een rapport gepubliceerd naar de aanbesteding van schoolrenovaties. Het rapport is bijzonder kritisch over de rol van het college bij de aanbestedingen en één in het bijzonder. Het fenomeen is bekender dan gedacht, in Nieuwsbrieven voor de PO-raad kwam het al rond 2012 aan de orde. Door de grondwettelijke scheiding van overheid en onderwijs mag het college zich niet met het onderwijs bemoeien, maar het is wel verantwoordelijk voor de huisvesting. Is dat een open einde regeling? In de praktijk leidt het tot een waslijst aan eisen van de schooldirectie die alleen getemd kunnen worden door een overheid die samenwerkt met de school, de bestedingen toch kan controleren en zo alsnog aanwijzingen kan geven, of door zelfmatiging vanuit het schoolbestuur.

Het Rekenkamerrapport is niet mals over dit zwarte gat in de Rotterdamse onderwijshuisvestings-financiering. Het budget ligt er voor de financiering van onderwijshuisvesting maar het verbeteren van de onderwijshuisvesting wordt veel te zuinig aangepakt, er is maar €111 miljoen van de beschikbare €500 miljoen besteed. Tegelijk wordt er geld over de brug gesmeten bij specifieke projecten. De raad wordt over de voortgang van de projecten ook niet voldoende geïnformeerd. Zo is het krediet voor onderwijshuisvesting ruim verdubbeld van €200 miljoen naar €516 miljoen zonder dat de financiële gevolgen inzichtelijk zijn gemaakt.

Over een van de renovaties worden inmiddels ook Kamervragen gesteld door Kamerlid Heerema van de VVD. Die betreffen het Avicenna College: een verouderd schoolgebouw dat onlangs is gerenoveerd. Jos Hermans van RoosRos Architecten heeft dat oorspronkelijk katholieke Avicenna College ontworpen als een Alhambra en het is gebouwd door aannemer Moeskops uit Bergeijk. Van Dijnsen was verantwoordelijk voor de totale elektrotechnische installatie bij de herhuisvesting van het Avicenna College. In de gunningsleidraad vinden we aanvullend dat er voorafgaand aan de projectmanagement fase inderdaad al een voorontwerpfase is geweest, met als deelnemers: architect: RoosRos architecten uit Oud-Beijerland, een constructeur: SWINN uit Gouda en installatie-adviseur: Iv-Bouw uit Sliedrecht):

Het rapport concludeert scherp over de aanbesteding aan Avicenna College. De gemeente is als toezichthouder ernstig tekortgeschoten.

In het geval van de renovatie van Avicenna heeft het college zijn verantwoordelijkheid inzake onderwijshuisvesting onvoldoende genomen. De gemeente is namelijk in haar toezichthoudende rol ernstig tekortgeschoten en heeft zich slechts beperkt tot een accountantsverklaring, die niet alles dekt. Het schoolbestuur heeft het projectmanagement onrechtmatig kunnen aanbesteden en het is onduidelijk waaraan €12,7 miljoen publieke onderwijsmiddelen zijn besteed (p.11)

Zo concludeert het rapport over de aanbesteding dat die ten onrechte aan Projectmanager HEVO is gegund, in strijd met artikel 1.10a en b van de Aanbestedingswet. De gemeente heeft aanvankelijk er op gewezen, dat er wel een aanbestedingsplicht was en dat vinden de schrijvers van het rapport wel positief. Maar de gemeente is daarná in zijn controlerende taak tekort geschoten door niet te monitoren hoe de aanbesteding is gegund. Zo kon het dan ook dat de opdracht aan HEVO is gegund die al voorkennis had van de opdracht, omdat het het voorlopig ontwerp al had opgesteld.

Dat is niet de enige reden waarom de gunning volgens het rapport onrechtmatig is geweest. De twee aanbestedingen (voor resp. risicodragend projectmanagement en de realisatie) dekken een waarde van 10,1 miljoen terwijl er €12,7 miljoen is besteed, zo stelt het rapport. Ook is er een afspraak gemaakt, een positief aanbestedingsresultaat te verdelen over de school en HEVO. Of dit gebeurd is, kan niet worden uitgesloten, omdat er geen inzicht wordt verschaft door de eindafrekening bij de controleverklaring.

“Na de gunning komt de afgesloten overeenkomst voor risicodragend projectmanagement niet overeen met de oorspronkelijke opdracht bij de aanbesteding, waardoor er sprake was van een wezenlijke wijziging van de opdracht. Dit is een tweede reden waarom de aanbesteding onrechtmatig is”, volgens het rapport.

Paul Hofstra, directeur van de Rekenkamer Rotterdam:
“Het louter terugvallen op een goedkeurende controleverklaring van de accountant is een veel te smalle basis voor het metatoezicht van de gemeente. Een conclusie die de Rekenkamer in het verleden al meerdere malen heeft moeten constateren. Het wordt tijd dat het gemeentebestuur van Rotterdam daar nu eindelijk lering uittrekt.”

Aanbestedingsnieuws pakte de tenders er even bij. Volgens het gunningsbericht is de bouw-tender ter waarde van €81,3 miljoen gegund , waarvan perceel 1 voor 6,224 miljoen aan Moeskops, aan Van Dijnsen Installatiewerken €1,185 miljoen en perceel 3 aan BRI Klimaattechniek voor €726.500. NB de waarde van de 3 percelen opgeteld is dan dus: €8.135.500 en niet €81 miljoen . Maar het rapport klopt ook niet, die stelt dat de totale waarde van de aanbesteding 10,1 miljoen is terwijl de waarde opgeteld op slechts €8,1 miljoen uitkomt.
Is de geraamde totale waarde van €81,3 miljoen een typefout? In elk geval is er kennelijk volgens het Rekenkamerrapport voor 12,7 miljoen uitgegeven en maar voor 8,1 miljoen, tezamen met de projectmanagement tender van €210.000 is voor  €8,3 miljoen getenderd. Hoe het rapport van de Rekenkamer dan aan 10,1 miljoen komt, is ons ook duister. Is dit het positief aanbestedingsresultaat? Evenals waar het nu precies raakt aan het leerstuk van de wezenlijke wijziging blijft het rapport een beetje vaag, maar dat er iets niet klopt is heel duidelijk.

PIANOo meldt, dd. 22 maart 2021:

Wezenlijke wijziging

In de Aanbestedingswet 2012 is in de artikelen 2.163 a-g geregeld hoe wijzigingen van een lopende overeenkomst beoordeeld moeten worden. Is er sprake van een wezenlijke wijziging dan zal een nieuwe opdracht moeten worden aanbesteed.

Als wezenlijk merkt de Aanbestedingswet 2012 aan: een wijziging van de opdracht die ertoe leidt dat de opdracht materieel verschilt van de oorspronkelijke opdracht. Hiervan is in ieder geval sprake als:

• de wijziging voorziet in voorwaarden die, als zij deel van de oorspronkelijke aanbestedingsprocedure hadden uitgemaakt, de toelating van andere dan de oorspronkelijk geselecteerde gegadigden of de gunning van een opdracht aan een andere inschrijver mogelijk zouden hebben gemaakt dan wel bijkomende deelnemers aan de aanbestedingsprocedure zouden hebben aangetrokken;
• wijzigingen het economisch evenwicht van de opdracht verleggen ten gunste van de opdrachtnemer op een wijze die niet is voorzien in de oorspronkelijke overheidsopdracht;
• de wijziging leidt tot een aanzienlijke verruiming van het toepassingsgebied van de overheidsopdracht;
• een nieuwe opdrachtnemer in de plaats komt van de oorspronkelijke opdrachtnemer zonder dat sprake is van een situatie als bedoeld in artikel 2.163f (zie: vervanging van de opdrachtnemer hieronder).

Voor wat betreft de opdrachtwaarde bepaalt de Aanbestedingswet 2.163 lid 1 a onder 2  dat bij leveringen en diensten 10% en werken de opdrachtwaarde na de wijziging maximaal 15% van de oorspronkelijke waarde mag bedragen, waarboven opnieuw moet worden aanbesteed. Maar als er van 2,5 miljoen Euro niet duidelijk is waar het aan is besteed, dan is ook moeilijk na te gaan, of die drempel wordt behaald. Aanbestedingsnieuws vraagt zich af of het soms zo is gegaan, dat Hevo en de school gezamenlijk al het aanbestedingsresultaat hebben verdeeld uit de 2e aanbesteding, voor zover die met de totale gunningswaarde van 8,1 miljoen onder de verwachte prijs uitbleef:

En over Avicenna zelf valt ook nog wel een en ander op te merken. Een Perzische filosoof uit Oezbekistan die op 17-jarige leeftijd een emir genas en ook schreef over besmettelijke ziekten zoals soa’s en over quarantaine als middel om besmettingen tegen te gaan. Wat actueel! Avicenna concludeerde dat alle creatie tot stand komt mede met God. Daarom was het universum ook niet uit het niets geschapen want dat was in strijd met creatie. Hij was dus waarschijnlijk ook een aanbestedingsfilosoof avant la lettre. Dat gaat onze redactie eens nader voor u uitzoeken.

30-SD5-RoosRos-Avicenna-College-Rotterdam.pdf (schooldomein.nl)

https://rotterdam.raadsinformatie.nl/document/9391580/3 (is het Rekenkamerrapport)

https://www.aobmedezeggenschap.nl/een-boekje-open-over-avicenna/

En de Tenders:

132349 Aankondigingenplatform (tenderned.nl) tender:Selectie uitvoerende partijen Avicenna College,

Zie het gunningsbericht in de tender: (mirror def Gunningsleidraad aanbesteding Risicodragend projectmanagement herhuisvesting Avicenna College dd 13 mei 2016)

TN105030 – SF03 Aankondiging van een gegunde opdracht 20180315115010 Bouw/W, E

TN102229 – SF03 Aankondiging van een gegunde opdracht 20160705143836 Risicodragend projectmanagement