Inschatting risico’s nieuw ontwerp zeesluis “duidelijk te optimistisch”

Laatst geupdate op juli 5, 2018 door redactie

OpenIJ, heeft een nieuw ontwerp gepresenteerd voor de zeesluis bij IJmuiden. De zeesluis is de grootste ter wereld en is cruciaal voor met name de waterveiligheid van Amsterdam-Noord, Zaandam en Beverwijk. OpenIJ won een aanbesteding hiertoe in 2015 tegen een erg laag budget, omdat het een nog innovatief ontwerp had, waarbij werd bespaard op reservedeuren. Dat ontwerp is nu van tafel en vervangen door een nieuw.

Doel van het ontwerp is, dat de sluis breder wordt, voor de passage van cruiseschepen.  OpenIJ bleek genoodzaakt zijn het oorspronkelijke ontwerp aan te passen, omdat het niet uitvoerbaar bleek. Om te voorkomen dat het nieuwe ontwerp eveneens tot problemen leidt, heeft Rijkswaterstaat een onafhankelijke externe commissie opdracht gegeven om een toetsing uit te voeren op de maakbaarheid van de door OpenIJ gekozen technische oplossing.

Verschil is afzinkmethode

Blijkens het rapport van Adviesbureau Hageman is het belangrijkse verschil tussen het oude en het nieuwe ontwerp, in de afzinkmethode van het caisson in combinatie met de draagkracht van het caisson. Het caisson wordt breder en heeft halverwege geen rustpunt in de bodem maar alleen aan de uiteindes.

Twee plaatjes zeggen meer dan 2000 woorden. In bovenstaand plaatje is het oude ontwerp boven en het nieuwe onder. Het rapport van Hageman zegt erover:

De belangrijke wijziging die in 2017 in het ontwerp is doorgevoerd, betreft de afzinkprocedure. Hoewel dit geldt voor zowel bet Buitensluishoofd als bet Binnensluishoofd, heeft het voor de laatstgenoemde de grootste consequenties gehad. De situatie bij bet Binnensluishoofd was ook de aanleidingvoor de wijziging van het ontwerp.
Initieel was het ontwerp gebaseerd op het in zes stappen opbouwen en in twee fasen afzinken van
het caisson. Nadat een bepaalde hoogte van het caisson was gerealiseerd, zou dat deel worden afgezonken om vervolgens daarop het volgende deel te bouwen en het geheel weer verder af te zinken (Figuur 3). Voor het Binnensluishoofd was de afzinkmethode voorzien waarbij bet caisson werd gedragen door drie grondbermen, één in bet midden en aan iedere buitenzijde.

Die methode met drie grondbermen (blauw in de afbeelding) gaat niet door. Het is nu de bedoeling het caisson zonder draagkracht in het midden, in een keer af te zinken. Kort samengevat komen de bevindingen van bet Review Team er voor wat betreft de constructie van het Binnenhoofd caisson op neer, “dat deze qua sterkte tijdens het afzinken aanzienlijk robuust is, maar dat het, in verband met gedeeltelijke onbekendheid over het (scheur)gedrag van een dergelijke zeer grootschalige betonconstructie, heel goed is dat OpenIJ de ‘observational method’ en een zeer stringente ontgravingsstrategie toepast.” d. i door te monitoren of en in hoeverre er sprake is van scheurvorming.

In de woorden van aanbestedingsnieuws: “het is onbekend of het werkt, hou het maar goed in de gaten of de boel gaat scheuren”. BAM heeft natuurlijk veel ervaring met die observational method. Klinkt dat niet bekend van de parkeergarage van BAM? Hou het maar in de gaten of de boel gaat scheuren, jongens.

Bieden om te winnen

Met de innovatieve techniek die nu van boord is gegooid, won OpenIJ nu juist de aanbesteding. In het licht van aanbestedingen is het een korte termijn strategie aan de verkoopzijde. Je mag niet onderhandelen. Je weet niet hoe de andere spelers inschrijven maar je weet zeker dat om te winnen je én de goedkoopste én de beste moet zijn. Dus je brengt een bod uit dat je zekere winst oplevert bij de aanbesteding en of en hoe je het kan halen is een latere vraag.

Dat lijkt bij voorbaat onverstandig, maar als het gaat om projecten waar je zelf het risico redelijk van beheerst, valt dat mee. Als je verwacht dat er later ruimte ontstaat om een minder scherp bod in te brengen, bijvoorbeeld doordat de tegenstander een sunk cost probleem heeft, kun je al van tevoren een 2sporenbeleid voeren met een aanbestedingsbod en een realistischer bod dat pas in zicht komt na de aanbesteding, als naar de uitvoeringseisen wordt gekeken.

Je wint een aanbesteding met een ontwerp dat zo anders is dan mocht verwacht worden. En dan blijkt dat je dat helemaal niet gaat doen. Je geeft hardop toe dat het plan volledig gefaald is. Maar dan heb je de wedstrijd al gewonnen. De opdracht is al binnen. Je bent het werk al aan het uitvoeren. Voor alle bij het project betrokkenen is het point of no return al bereikt.

Nadeel van deze korte termijnstrategie is dat er aan de overzijde van de onderhandelingstafel niet al bij de aanbestedingsfase gepeild kan worden of de verkoper eigen risico’s en externe omstandigheden goed kan inschatten. De aanbesteder laat zich als het ware “in de luren” leggen met een fantasiebod en heeft zo niet van te voren, zonder sunk cost probleem, de mogelijkheid om het eigenlijke bod te beoordelen.

Daarom is het interessant om te zien hoe de verschillen zijn in beoordeling van het nieuwe ontwerp tussen de Minister (die een sunk cost probleem heeft) en de adviseurs (die dat niet in elk geval niet in gelijke mate) hebben. Er blijkt inderdaad een behoorlijk verschil in enthousiasme tussen de adviseurs en de Minister.

Sunk costs enthousiasme

Sunk costs, dat is wel grappig in de context van een zeesluis. Ook als het project doorgaat zijn de caissons afgezonken. Je gooit het geld altijd in het water. De vraag is of het Ministerie nog terug kan en in vrijheid nee kan zeggen, als dat ooit nodig mocht zijn. Dat weet je natuurlijk nooit maar aan het verschil in toon kun je toch wel afleiden dat het sunk cost probleem als een molensteen aan de nek van RWS hangt.

Is er zo’n verschil tussen enthousiasme tussen de rapporteurs en de beleidsmakers? Nou en of. De Minister laat in de brief weten “Conclusie: het nieuwe ontwerp is maakbaar“. Die brief vonden we overigens eerder nog terug op Rijksoverheid.nl maar nu alleen nog in de google cache:. Hmmmmm. ( mirror : brief-zeesluis-pdf)
Maar wat zeggen die rapporten dan? Er is natuurlijk geen journalist die ooit de bijlages leest. Met de enkele vertraging van het project, heb je namelijk al genoeg nieuws voor een pagina. Dus Aanbestedingsnieuws heeft dat leeswerk maar even gedaan.

Conclusie: duidelijk te optimistisch

De beide rapporten zijn erg kritisch over het project, de tijdsplanning en de zinnen .  Zo concludeert PMCB en HSP Projectmanagement : “Door OpenlJ zijn op de diverse activiteiten spreidingen geplaatst die, naar de mening van de reviewers, duidelijk te optimistisch zijn.” [nadruk Aanbestedingsnieuws]

en

De door Open II genoemde deterministische Beschikbaarheidsdatum van 1 december 2020 is gezien bet voorgaande theoretisch niet onmogelijk. Het is echter een erg optimistische datum aangezien de kansen op vertraging nog niet zijn meegenomen. De haalbaarheid van deze planning ligt in de orde van enkele procenten, terwiji Rijkswaterstaat streeft naar een haalbaarheid van 85%.

in de orde van enkele procenten nudge nudge wink wink say no more… 

En dan het tweede review rapport: Met betrekking tot  de genomen risico’s overweegt PBMC:

Bestudering van de aangehouden waarden voor de risico op bet optreden van ongewenste gebeurte nissen, geeft sterk bet gevoel dat deze risico’s ernstig worden onderschat. Dit geldt te meer daar de meeste mogelijkheden om achterstanden in te lopen, reeds zijn benut. Reviewers merken op dat OpenIJ is uitgegaan van de kansen van optreden van risico’s, er van uit gaande dat aIle beheermaat-regelen die theotetisch zijn bedacht, ook inderdaad hun resultaat zullen opleveren. Reviewers achten het reeler om rekening te houden met de actuele risico’s.

“reeler om rekening te houden met de actuele risico’s ?” Nudge nudge… Wij houden alleen maar rekening met fantasierisico’s.

Enkele voorbeelden van ongewenste gebeurtenissen waarvan de kans van optreden volgens de reviewers erg laag is ingeschat, zijn:
• de reparatie van de diepwanden na ontgraven;
• voorgeschreven leveranciers IA door OG komen hun afspraken niet na;
• schade of scheefstand aan caisson binnenhoofd;
• zettingsvloeiingen;
• eventuele fouten tijdens integratietesten;
• eventuele afkeur van de Site Acceptance Test;

De conclusies van die rapporten formuleren dat uiteraard met enige adviseurs-voorzichtigheid. Dat is te herkennen aan het feit dat 3a3 daar geen last van heeft en gewoon haar scheur had open getrokken. WEL ERG LAAG IS INGESCHAT. SCHEUREN TIJDENS HET AFZINKEN MONITOREN…. wat willen ze toch nog meer horen. Nou dat is die voorzichtige conclusie; want aan de hand daarvan kun je exact het tegengestelde formuleren.

Wat concludeert de Minister:

Het basisontwerp met de bijbehorende uitvoeringswijze is maakbaar. Daarbij doet de commissie een aantal aanbevelingen om het restrisico op mogelijke schade aan de caissons voor de deurkassen te verkleinen. Het betreft aanbevelingen voor preventieve (en geen curatieve) maatregelen. De noodzakelijke maatregelen worden geïmplementeerd. Het aangepaste ontwerp geeft daarmee voldoende vertrouwen dat OpenIJ het project tot een goed einde kan brengen.
bron: Kamerbrief 3 juli 2018, kenmerk RWS-2018/23242

Die “aanbevelingen voor preventieve maatregelen” in de brief van de Minister die equals dus het “observational method”c.q. monitoren op scheurvorming. Dat is dezelfde observational method die 3a3 Consultancy thuis toepast ten aanzien van een bed dat nu op kratjes staat. We kijken wel of het ‘t allemaal een beetje houdt. Dat kun je natuurlijk ook doen met een zeesluis ja. Nou dat is dus weer een Monty Python sketch. Het vreemde gevoel dat je ergens doorheen leeft wat je eerder hebt meegemaakt. Bij die parkeergarage in Eindhoven moest ook gemonitord worden op scheurvorming.

Onderhoudscontract nog 26 jaar
Nog geen drie jaar op weg met OpenIJ en alles ligt weer terug op de tekentafel. So far not so good. We zitten er dan ook gelukkig nog maar 26 jaar aan vast. De Minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft niet alleen het sluisontwerp en bouw maar ook het onderhoud gegund aan het consortium OpenIJ. Dat onderhoudscontract geldt voor de komende 26 jaar na 31 oktober 2019.
OpenIJ bestaat uit bouwbedrijven het Rotterdamse BAM en het Amersfoortse VolkerWessels, en de financier DIF (Dutch Infrastructure Fund.)   In het DBFM-contract met OpenIJ is opgenomen dat de sluis op 31 oktober 2019 beschikbaar zal zijn voor het schutten van schepen. Daarna zal OpenIJ volgens het contract de sluis 26 jaar onderhouden.Voor de sluis is de aanvankelijke planning dat men medio 2018 de kolk gaat ontgraven. Najaar 2019 hoopt men de sluis open te stellen voor de scheepvaart.

Hebben die Rotterdammers en Amersfoorters soms een huisje in Beverwijk? Als niemand iets doet zitten we dus nogal vast aan dat nomen est omen OpenIJ. Op de waterveiligheid gaat de rijksbrief verder niet in. De adviseurs waardoor Rijkswaterstaat zich heeft laten bijstaan, zeggen ook nagenoeg niets over waterveiligheid. Wacht even … … die sluis is toch waterkerend. Dan is springtij bij volle maan toch een projectrisico? Wat vindt het waterschap daar nou van.

Verhoogd risico

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier bericht over de sluis in zijn veiligheidsrapportage 2016:

Momenteel is Rijkswaterstaat bezig met de bouw van een nieuwe zeesluis. De ingebruikname van
de sluizen staat gepland voor oktober 2019. Tot die tijd is er een sprake van een verhoogd risico. Of en hoe dit risico wordt beheerst door Rijkswaterstaat is onbekend. Afstemming hierover met Rijkswaterstaat vindt plaats.

Heel goed, Rijkswaterstaat. Hou verder geen stakeholders op de hoogte. Dan kunnen ze er ook niets van zeggen. Laat staan iets kritisch. Zo weet je in elk geval zeker dat het project doorgaat. En wiens schuld het is, als je oma in de Beemster verdrinkt. Dat is ook wat waard.

Je kunt natuurlijk ook gewoon nee zeggen. Oh wacht. Het is een cruciale zeesluis. Er is al voor betaald. Nee dan kunnen we toch geen nee zeggen. Ga dan maar gewoon lekker verder experimenteren 26 jaar, stelletje Rotterdammers. De Minister van Infrastructuur en Waterstaat zit voorlopig toch “hoog en droog” in Den Haag. Waar overigens ook lekker flink gebouwd wordt in de kustbeschermende duinen.  Parkeergarages en zo.

Sorry seems to be the hardest word. Maar dat is schone schijn. In het echt is nee de hardest word.

http://weekblad.cobouw.nl/digitaleeditie/2015/7/20150826___/1_01/lowres_page.pdf

https://www.hhnk.nl/document.php?m=1&fileid=24082&f=cf60327731df213507b7012f943f0d1d&attachment=0

[dg columns=”2″ attachment_pg=”false” descriptions=”true” new_window=”true” paginate=”true” ids=”7188,7186,7185,7181″]

[bol_bestsellers limit=”5″ block_id=”bol_5b3e90993d09c_bestsellers” cat_id=”16785+5014″ name=”klokkies” sub_id=”klok” title=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”588″ cols=”2″ show_bol_logo=”1″ show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]