Speeltuinen en Kamerlid Geurts (CDA) stelt vragen over gelijke gronduitgifte
De Hoge Raad heeft een opzienbarende uitspraak gedaan over gronduitgifte, dit moet op voet van gelijkheid. Gronduitgifte mag niet worden voorbehouden aan politieke vrienden of andere liaisons van het regime. Dat is een ware aardsverschuiving, helemaal in combinatie met dat inwoners uit Europese lidstaten niet gediscrimineerd mogen worden. Iedereen wil wel een stuk grond.
In de zaak van de Hoge Raad ging het om een perceel in Didam. De gemeente Montferland was eigenaar van een perceel grond in het centrum van Didam, dat zij wilde verkopen aan een projectontwikkelaar. Bij de gemeente meldde zich ook een vastgoedonderneming als gegadigde, maar deze viste achter het net. De gemeente verkocht het perceel aan de projectontwikkelaar. Vervolgens heeft de vastgoedonderneming een kort geding aangespannen tegen de gemeente en de projectontwikkelaar.
In de eigen woorden van de perskamer van de Hoge Raad:
De Hoge Raad heeft de vastgoedonderneming in het gelijk gesteld. De Hoge Raad oordeelt dat een overheidslichaam dat een onroerende zaak wil verkopen, gelegenheid moet bieden aan (potentiële) gegadigden om mee te dingen. Dat houdt in dat het overheidslichaam de koper moet selecteren in een selectieprocedure aan de hand van objectieve, toetsbare en redelijke criteria. Ook moet het overheidslichaam hierover vooraf informatie bekend maken. Deze verplichtingen volgen uit het gelijkheidsbeginsel, waaraan overheidslichamen zijn gebonden. Op dit punt verschilt de positie van een overheidslichaam van die van een private partij.
Gelijkheidsbeginsel, sniff snifff…. selectie… snifffel snuff snuf objectieve criteria… Toch niet een aanbesteding? Het staat er niet met zo veel woorden maar je zou bijna gaan denken dat ook die arme boeren tussen het koeien melken door op TenderNed zouden moeten gaan kijken om de drie jaar of ze nog een lapje grond ergens vandaan kunnen ritselen. Schapenhouders wordt het ook aangedaan. Dus waarom niet de hele boerenstand opheffen?
In theorie betekent het, dat het hele land op de schop kan want de eeuwigdurende pachtovereenkomst is gediscontinueerd, zonder adequaat alternatief. Daardoor hebben boeren die hun land altijd gepacht hebben nu allerlei rare situaties met overgangsrecht, of moeten soms hun eigen grond terugkopen, of kunnen het helemaal niet kopen, of moeten zien hoe een ander er met hun grond vandoor gaat omdat zij ook een eerlijke kans moesten krijgen en de boerderij nog kwijt raken waar ze al 30 generaties wonen. En daar komt dan nog eens bij dat je nauwelijks kan verdienen aan EU landbouwsubsidies, in tegenstelling tot de buitenlandse concurrentie. Het is bepaald geen wonder dat de boeren boos zijn.
Bovendien zegt het nogal wat over het principe van zelfverwerkelijking. Mag je zelf weten wat je doet met je eigen grond? De Hoge Raad zegt van niet. Gemeenten mogen niet zelf weten wat ze doen met hun eigen grond, dat moet op basis van het gelijkheidsbeginsel.
Het CDA is er ook wakker over. Kamerlid Geurts stelde de volgende vragen.
Vraag 1
Heeft u kennisgenomen van de Hoge Raad uitspraak «overheid moet gelijke kansen bieden bij uitgifte grond»?1 2
Vraag 2
Welke gevolgen heeft het arrest van 26 november 2021, waarin tussen een vastgoedonderneming en de gemeente Montferland geoordeeld werd over de vraag of de overheid een perceel grond exclusief aan één partij te koop mag aanbieden of dat alle gegadigden een kans moet worden geboden om het perceel te kopen, volgens u, voor de Nederlandse woningbouwopgave?
Vraag 3
Kunt u ons uw reflectie sturen op de te verwachten effecten van bovengenoemd arrest op de praktijk van gebiedsontwikkeling en woningbouw?
Vraag 4
Kunt u alle interne en externe juridische en bestuurlijke adviezen over bovengenoemd arrest, waarover uw ministerie beschikt, aan de Kamer doen toekomen?
Vraag 5
Is de woningbouwopgave wel gediend bij een limitatie die verder gaat dan de aanbestedingswet, die namelijk één op één of onderhandse aanbestedingen nog wel mogelijk maakt?
Vraag 6
Is het u bekend dat, als gevolg van onduidelijkheden naar aanleiding van het arrest, gemeenten gebiedsontwikkelingen en woningbouwplannen stil leggen en op zoek zijn naar handvatten?
Vraag 7
Welke antwoorden geeft u als gemeenten de vragen stellen naar aanleiding van het arrest: wij willen verder maar hoe moeten wij dat nu doen? Hoe moeten gemeenten nu de openbare verkoopprocedure precies vorm geven? Hoe moeten gemeenten omgaan met bestaande bouwclaimovereenkomsten? Is een partnerselectie (op samenwerkingsprofiel) voldoende om later ontwikkelclaims aan toe te kennen?
Vraag 8
Kunt u aangeven op welke manier, rekening houdend met het arrest, op een zorgvuldige wijze aanbesteding van gebiedsontwikkeling plaats kan vinden?
Vraag 9
Bent u bereid om op zeer korte termijn met praktische richtsnoeren of handreikingen te komen of het voortouw hierin te nemen die op draagvlak kunnen rekenen, bijvoorbeeld via een hernieuwde reiswijzer gebiedsontwikkeling, vergelijkbare beknoptere gids of nieuwe richtlijnen?3 Zo nee, waarom
niet? Zo ja, op welke termijn is dit gereed?
Vraag 10
Heeft u kennisgenomen van het artikel met als titel: «De Minister van VRO moet aan de bak met een gebrekkige grondmarkt»?4
Vraag 11
Doet u zelf onderzoek naar de huidige praktijk/ervaringen van aanbesteding, voor- en nadelen van marktwerking, en de effecten van aanbesteding en marktwerking op het resultaat van gebiedsontwikkeling?
Vraag 12
Doet u zelf onderzoek naar hoe op de lange termijn volkshuisvesting minder cyclisch kan worden gemaakt en hoe een stabiele bouwproductie kan worden bereikt? Zo nee, waarom niet? Zo ja, kunt u aangegeven wanneer de uitkomsten worden verwacht?
Vraag 13
Kunt u de vragen beantwoorden ruim voor het commissiedebat Woningbouwopgave?
Zeer terechte vragen dus, waar je echt geen antwoord op kan geven zonder dat je een beetje een visie hebt op de toekomst van dit restante feodale stelsel, voor wat je precies bedoelt met grondgebied eerlijk verdelen en hoe je dan garandeert dat boeren wel de grond hebben die zij ook nodig hebben voor de uitoefening van hun boerenbedrijf, zonder verdere hongersnoden en rekening houdend met het klimaat op de langere termijn, als het pakijs nu verder gaat dan de lijn Haarlem Utrecht Nijmegen, kun je de suikerbietenoogst wel op je buik schrijven.
We geven maar even een praktijkvoorbeeld gronduitgifte voor de mensen die zich er nog niets bij kunnen voorstellen.
De Speeltuin.
Zoals kenners misschien weten is onder het vorige kabinet een ware veldslag geweest onder vrienden van vrienden die via een bidbook, onder meer via bidbook.nl op een opdracht konden reageren middels het betalen van minimaal €75 inschrijfgeld. Het halve land is verpatst. Gemeentelijk eigendom dat om niet werd verpacht aan kleinschalige horeca, ging nu aan luxe restaurants, exotische bierbrouwerijen en allerlei andere vastgoedondernemers. Dat kunnen wij ook, maar niet heus. 3a3 Publishing probeerde dat ook eens, zonder daar ook maar een reëele kans op te maken de verkoop binnen te halen. Want wij hebben geen vrienden in de politiek. Het stond er toch op, het wekte de indruk dat ook 3a3 er kon inschrijven en als je nu eenmaal een bureaucratische impuls hebt om de wereld beter te maken, moet je dat gewoon meteen doen ook al maakt het geen schijn van kans, als een ander je idee jat, dan is de wereld ook beter.
3a3 had in 2015 of zo een geweldig idee, namelijk om samen met de Jantje Betonstichting het gigantische marineterrein tegenover de krant op de Bontiusplaats een grote speeltuin te bouwen, niet zo’n kleintje zoals je overal hebt, maar eentje waar je echt naartoe kan en een rustig boekje lezen terwijl je kinderen zich vermaken in stilte bij het breken van hun been op de glijbaan. Transparant, zodat iedereen het ziet.
Een jeugdland maar dan met toezicht en meer speeltuin. Grotere kinderen zouden er ook kunnen zwemmen. En als er een verzoop, of dat er een enge kinderlokker rondhangt, kan het meteen in de krant. Zo’n grote speeltuin. Met allemaal dingen die je echt nergens hebt. En met een kinderdagverblijf. En met kwalitatief goed toezicht. Daar kan toch niemand tegen zijn?
We hoorden er niets meer op. We vroegen nog wat. Er kwam ineens een mail toen niemand het meer verwachtte dat het hoe dan ook allemaal in strijd was met het bestemmingsplan en nu ligt dat terreintje nog steeds braak. Zonde hoor. Hadden allemaal kinderen kunnen spelen.
Vraag zonder aanbod
Wie is er nou niet kind geweest. Aanbestedingsnieuws was als kind ooit in het kinderspeelpaleis in de voormalige Kerk van de Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand. Dat was geweldig. Ook eng. Maar ook geweldig. Zo groot was het helemaal niet maar het leek echt ontzettend groot. Wie breekt zoiets nou af? Het kind in de redactie heeft dat de gemeente Eindhoven nooit vergeven. En nu haalt de gemeente Eindhoven weer deze streek uit met de het recreatiezwembad voor de kinderen af te breken in de Tongelreep. Pak het maar weer af van de kinderen! Die protesteren toch niet, want ze denken dat het echt nodig is.
Overal worden nieuwbouwwijken in Amsterdam de grond uitgepompt, met torenhoge flats vol kinderen. En waar spelen die kinderen? De kinderen tegenover aanbestedingsnieuws hebben van die turnringen. BINNEN. Aan het plafond. Hier beneden wonen mensen met een trampoline in de binnentuin. Álle kinderen rond de binnenplaats willen op de trampoline. De peuter van onze vorige buren bleef erom krijsen. Behalve die drie kinderen speelt er nooit iemand op de mega trampoline. Waar in Amsterdam kan je op een trampoline? We zouden het niet weten. Tunfun is failliet! Door de corona. In de gezonde buitenlucht kan iedereen spelen zonder al die maskerwaanzin. Maar er is dus niet zo veel. Zeker in het centrum van Amsterdam niet.
Marktordening
Sja, marktordening. Je hebt een liberale marktordening en een communistische ordening; maar hoe wij het in Europa hebben met de grond is eigenlijk een restant van het middeleeuwse marktordeningsalternatief, het leenstelsel, alles is van een handjevol adel en zwervers vestigen zich daar in lemen hutjes net zo lang tot ze van hun hereboer een lekke schuur mochten bouwen om hun mislukte oogsten in te bewaren, tegen een erfpachtcanon dat naderhand niet meer op te brengen was. Een robuust stelsel dus, waar de scherpe hongersnood-kantjes wat van afgeschaafd waren door de CAP: het gemeenschappelijk Europees landbouwbeleid, dat zowel de VS als China aan alle kanten probeert te doorbreken omdat ze meer geld willen verdienen met hun marktordening dan die marktordening kennelijk toelaat.
Kapitalistisch gezien, geef je het aan de hoogste bieder, dat is hetzelfde als een verbod op speeltuintjes, want daarmee verdien je nu eenmaal geen miljoenen, tenzij je er een compleet pretpark van zou maken. Communistisch gezien komen er ook geen speeltuintjes, we hebben een tijdje in de DDR rondgelopen en ze hadden er alles behalve speeltuinen, dat paste niet in het utilistische gedachtegoed. Sportvelden mochten dan weer wel, daar breek je dan ook je nek over. Er was in Dresden dan wel een kermis, die zakte van ellende in elkaar, net zoals dat er voor al het onderhoud geen geld was. Zo is het in Praag in elk geval nog steeds, als je bij een kruispunt overdwars wil oversteken, dan kan dat niet omdat daar in 1960 tegen het oprukkende autoverkeer een buizen frame is neergezet dat nu aan alle kanten is gaan roesten. Ik verwonderde me er nog over in 2003 en nu in 2022 zijn die zelfde roesthekjes er nog steeds. Vindt men dat zulke mooie roesthekjes? Nee, het hele land is vergeven van het utiliteitsdenken en daarom zijn er nog steeds weinig speeltuinen.
Dat pachtgebeuren waarmee hier de meeste landerijen zijn vergeven, is op de meeste plaatsen in Europa en daarom verandert er ook maar weinig: Je hebt er een Napoleontisch leger voor nodig om er een stukje land bij te krijgen. En met de volgende oorlog ben je precies dat stukje land weer kwijt. Daar gaat je speeltuin. In Nederland is het dan ook nog eens verzuild, je had wel een speeltuintje maar daar mochten dan alleen de katholieke kinderen spelen. Als de ouders netjes hadden afgedragen aan de parochie. Leuk, voor alle niet-katholieke kindertjes en de wel katholieke kindertjes waarvan de ouders helemaal niks bijdroegen. Woon je in het Rijke Roomse luilekkerland, mag je nog die speeltuin niet in. En al die katholieke kindertjes in hun eentje op zo’n familieschommel.
Waar een wil is
Betekent dat nu dat we dank zij deze Hoge Raad uitspraak eindelijk een kansje maken op een stukje grond in Amsterdam op basis van het gelijkheidsbeginsel? Onze kristallen bol schudt van nee. We kunnen u aan de hand van onze ervaring met aanbestedingen voor rechtsfilosofisch advies op TenderNed wel vertellen, via een aanbesteding komt dit stukje grond ook niet onze speeltuinkant op gerold. Dit kan alleen uit de goede mensen van de gemeente zelf komen. Als ze een speeltuin wíllen. Voor álle kinderen.
Zie ook:
Kamerstukken II 2021/22 Aanhangsel Handelingen, vr, nr. 2021Z24323