Motie om omgekeerd aanbesteden – Aanbestedingsnieuws

Motie om omgekeerd aanbesteden

Kamerlid Roy van Aalst heeft een motie ingediend voor “omgekeerd aanbesteden”. Wat is dat nu weer? Nou dat hangt er ook weer een beetje vanaf, wie je het vraagt, maar volgens sommigen is dit dan het ei van Columbus dat er volgens onze redactie niet is, als “manier waarop aanbesteden werkt”.

We wilden al wat eerder met dit stukje komen maar hebben ermee gewacht omdat we moeten uitleggen wat iets is, waar we het weer eens conceptueel niet mee eens zijn. Het is ruwweg hetzelfde als een concept waar Rijkswaterstaat mee werkt, namelijk Budgetgestuurd Aanbesteden. Dus dat heeft uitleg nodig, maar we moeten er wel achter staan en het moet wel duidelijk zijn en toch eerlijk en toch dat je het niet meteen in de pan hakt omdat het in strijd is met de Aanbestedingswet om dezelfde redenen als BVP en al dat andere nou ja… We doen een poging.

Dat doet het niet, 3a3 kan het niet hard genoeg van de daken schreeuwen. Aanbesteden met dit Europees Aanbestedingsrecht werkt niet. Maar goed, wie luistert er naar ons. Dus een beetje jammer dat al die ambtenaren dat maar blijven volhouden maar ja ze hebben toch spullen nodig, dus dat snappen we wel. We gaan even mee in de logica van hunnie.

BGA

De term omgekeerd aanbesteden wordt wel als semantisch equivalent gezien aan het begrip “Budget Gestuurd Aanbesteden”. Omdat het steeds gaat om andere inkopen is het toch onderling maar moeilijk vergelijkbaar. Is dat hetzelfde als omgekeerd aanbesteden? Jah… Hoe moet je dat nu zeggen van termen die alleen bestaan omdat ze vermarkt wordt als adviesdienst bij de gratie van dat een gemeentemedewerker c.q. aanbestedingsjurist zich er niet in hetzelfde tempo in kan bluffen. Het is hetzelfde als met diverse andere concepten in aanbestedingsland, een concept met een onzichtbaar handelsmerk. Zeeuws model. Quasi inhouse. Pre Commercial Procurement, SBIR…

In een master scriptie van Steyn Reimert, die ook nog eens in Rijkswaterstaat sjabloon gepubliceerd is, geeft Reymert een indruk van het probleem naar inzicht/diplomatie van RWS. Dat is op zichzelf heel aardig en nuttig. Het geeft een inkijkje in de propaganda en de manier van kritisch “mee”denken wat de kinderen tegenwoordig geleerd wordt.

Zo stelt Reimert:

Regelmatig veronderstelt Rijkswaterstaat op basis van haar eigen raming dat het beschikbare budget te klein is om een bepaalde opdracht uit te kunnen besteden. Het houden van een aanbesteding zonder inschrijfplafond zal in dat geval resulteren in een budgetoverschrijding. Het houden van een aanbesteding mét inschrijfplafond zal vermoedelijk niet slagen wegens een gebrek aan inschrijvingen.

Daar is dus een eerste strategisch probleem van het aanbesteden zoals het gaat, en staat los van aanbesteden-zoals-het-moet-vraag. De politiek wil c.q. de wethouder móet van tevoren het budget vaststellen met de raad op basis van een raming. Dat is de eigen inkoopraming. Maar de verkoper heeft zo zijn eigen raming. Dat mag jij dan aanvaarden of niet. Zie daar het recept voor dramatische nieuwskoppen over budgetoverschrijdingen. Oei, au, de brug is duurder dan van tevoren gedacht, de wethouder bakt er niets van. Doordat je met een veelkoppig bestuur openbaar transparant wil zijn over de inkoopbehoefte en de noodzaak ervan, moet je publiceren met als gevolg dat je je eigen glazen ingooit en de verkoper handig strategisch op je inspeelt met de prijs. Als je het niet doet, weet de inkoper niet waar hij aan toe is en schrijft in met wat hij dénkt dat jij wil met een van de prijs/kwaliteitcombinaties die hij kan leveren, op goed geluk aan de hand van te weinig informatie. Door de gevoelde druk van de competitie, zonder een voor de leverancier aantrekkelijke gunfactor voor herhaalde opdrachten, krijg je dan tenminste na verloop van jaren, de ratrace naar beneden.

Aannemers aller landen wakker worden opgelet, op p. 9 van deze leerzame scriptie worden wat van de budgettaire strategische overwegingen van RWS meegegeven:

Daarbij worden aannemers creatiever en innovatiever. Hierdoor is het goed mogelijk dat zij steeds vaker opdrachten kunnen realiseren voor een inschrijvingssom lager dan dat de aanbestedende diensten vermoeden. Het aanbesteden van een opdracht met een variabele scope kan zodoende mogelijk ook voor andere aanbestedende diensten een efficiënte aanbestedingsstrategie zijn.

Even verderop bevestigt RWS de strategie die iedereen al kon vermoeden in de Bouwwereld omdat dat ook zo geldt voor de taxiwereld en de thuiszorg: er is een run op de prijs door de herhaalde conurrentiedruk:

Om tot een concurrerende inschrijvingssom te komen kunnen inschrijvers geen veilige marge aanhouden in hun raming. Dit betekent dat zij, in tegenstelling tot de opdrachtgevers, ramen op basis van relatief lage kentallen en kenpercentages.De concurrentiedruk dwingt hen ook tot het aanhouden van relatief lage reserveringen voor winst en risico. Deze manier van ramen is risicovol en resulteert in relatief lage inschrijvingssommen, lager dan door de opdrachtgever is voorspeld.

De methode houdt blijkens de scriptie tenminste nog een hele werkwijze van stapjes van opstellen van EMVI en scopes en inschrijfsommen. Hoe het precies zit gaan we u niet mee vermoeien. Dat is niet nodig. The game is rigged. Hoe lost RWS het probleem dan klaarblijkelijk op? In paragraaf 3 staat een schema dat het wel overzichtelijk weergeeft. Pas na de Alcatel-termijn stel je het contract met de opdrachtnemer vast. Ja. Dus alle aanbesteding is pro forma flauwekul en niet gericht op werkelijke selectie maar je moet t wel doen om te worden uitgekozen, ook al draait het nergens op uit en word je toch pas uitgekozen op het laatst, waarna je de onderhandeling in een notendop dunnetjes opnieuw gaat voorzetten. En maar afvragen waarom mensen die directe uren moeten schrijven zo’n moeite hebben met aanbesteden.

summiere motivering ©ZaZ 2016

Omgekeerd aanbesteden

Ingenieurs van Tauw hebben dat omgekeerd aanbesteden nu vermarkt als manier waarop zij aanbestedingen in de markt zetten. De leverancier moet een Plan van Impact maken waarin hij aangeeft hoe duurzaam zijn plannen zijn. En daarnaast moet hij een Visie op Samenwerking inleveren waarin dan staat hoe hij de samenwerking voor ogen ziet. Hartstikke leuk om aannemers mee te plagen natuurlijk, maar Bill Gates gaat dat niet doen als een denkbeeldig overheidsorgaan een besturingssysteem wil kopen.

Dus ja, wat verwacht zo’n kamerlid van het omgekeerde aanbesteden? Dat is voor ons ook altijd de vraag, wat de VVD nou eigenlijk precies wil, dat volgt niet altijd uit hun acties. Willen ze dat je om Bill Gates te bellen voor een ministeriebrede upgrade voortaan ingenieursbureau Tauw inschakelt? Vaak zitten kamerleden te ver van de aanbestedingspraktijk om te zien waar de vinger op de kneep zit. Hier dus niet. Dit is gewoon ordinair lobbywerk.

De motie:

De tekst van de motie luidt als volgt:

constaterende dat de kosten voor aanbestedingen de afgelopen jaren de pan uit rezen;

van mening dat:

  • omgekeerd aanbesteden een goede optie is om de kosten in de hand te houden;
  • omgekeerd aanbesteden de markt de kans geeft zijn inventiviteit en creativiteit optimaal te benutten;

verzoekt de regering, om de mogelijkheid tot omgekeerd aanbesteden waar mogelijk mee te nemen bij openbare aanbestedingen,

Even kort: meenemen mochten de inkopers ook al, de markt heeft al alle kansen om zijn creativiteit te benutten maar neemt dat niet omdat je hem niet toelaat dat aan te bieden, de kans op een vervolgopdracht minimaal is, en de gevraagde effort voor de order enorm. Is het een goede opie om de kosten in de hand te houden? Ja, als de aannemer dat wil. Nee, als de aannemer dat niet wil. Daar laat je het nu volledig van afhangen.

Strategie

De soort oplossingen die gericht zijn op het meer stellen van eisen: documenten van te voren, in aanvulling op de inschrijvingsleidraad; probeert een oplossing te zijn voor het probleem dat door aanbesteden ontstaat, als een interatieve zoektocht naar een optimaal (Nash) evenwicht wordt onderbroken door een formele procedure, waarna een strategische beslissing interdependent is van een ander die zichzelf dat iteratieve proces onthoudt, waardoor die “blind” een beslissing neemt, wat de reagerende partij noopt tot sturen op een suboptimaal maximin resultaat). Wat dat omgekeerd aanbesteden is, ach we laten het maar over aan de mensen die dit als hun handelsmerk zien. In elk geval probeert de BGA-methode dus te doorkruisen door de leverancier te vragen van boekwerken aan specificaties.

Is dat nu een oplossing? Ja, volgens dat adviesbureau dat zijn methode goed vindt werken. Ja, natuurlijk. Verkopers vinden “ook dat dit gaat werken”. Lekker makkelijk. Gehaaide verkopers gaan hier natuurlijk op inspelen voor zover ze dat niet allang doen. Ze worden niet gecorrigeerd op resultaat, gaan op oude voet verder, huren een tenderschrijver in voor het mooie praatje, met een mooie bonus toe als de order wordt binnengehaald en leveren je het meest onduurzame en oncreatieve fantasieloze bijvoorbeeld zwembad. Dat hoeft niet, nee. Maar dat gebeurt wel. Waarom? Omdat dat kan. Omdat het niet anders mag met dat aanbesteden. Omdat je gekke Henkie bent als jij je winst vrijwillig gaat inleveren om een opdracht mooier af te leveren, als de concurrent ermee weg komt als hij dat ook niet doet omdat dat kan en dat de afgelopen jaren aantoonbaar gedaan heeft door al die verrezen lelijke gebouwen in de omgeving.

Denkbeeldige watersportvoorziening

O.k. Het wordt nog niet gesnapt. Nog duidelijker dan. Stel ik ben een zwembadmakelaar. Ik kan mijn personeel de mooist mogelijke zwembaden laten maken. Jij vraagt in je aanbesteding om een gemeentelijke voorziening voor een bepaalde individuele sport. Liefst mooi en duurzaam en in elk geval met een turbotol, voor een dubbeltje op de eerste rij. De inkoper schrijft in met een bod, maximaal 1 offerte, zoals tegenwoordig moet want als je er 30 instuurt spreekt iedereen er schande van. En oh ja een ding geven we alvast weg. Hij heeft bedrag x in de portemonnee. Wat gaat deze ondernemer nu doen? Dat ontwerp voor die zeecontainer die hij al had liggen, want dat kost geen tijd en geen geld. Control Copy Control Paste. Waarom? Omdat dat kan. Omdat dat werkte in Tubbergen, Katwijk en binnenkort ook weer in Amstelveen. Ja hé hé. Hoeveel mensen hebben een ontwerp klaar liggen waar tig ervaring mee is, dat ook nog ooit als zijnde duurzaam geaccepteerd was? Ga anders zelf even een dergelijke voorziening ontwerpen binnen een maand dat ook nog duurzaam is en voldoet aan alle gemeentelijke eisen? Nee dat kon je niet he, dus moesten die arme architecten het maar weer eens doen. Altijd wat met die gemeentelijke voorzieningen.

Het is ook een beetje hoe je het vraagt. Als de oprachtgever niet zegt “nee dat wil ik niet, is dat het enige dat je in huis hebt, kan die zeecontainer gevelbekleding niet tenminste blauw in plaats van roestbruin?”, dan ga je daar als architect toch niet je best voor doen? Hoe moet jij, als ondernemer, nou weten of tie blauw wil. Misschien wil die wel groen. Verlies jij je opdracht omdat je t leuk blauw ging doen. Extra je best doen kost geld. En dat heeft de gemeente er weer eens niet voor over. Schrijft hij nu in met een extra budget van 7,5 miljoen? Zozo? Ja voor nog 100.000 maken we de gevel blauw, u zegt het maar, wilt u de gevel blauw? Ik hoor niks… … … Gevolgd door een stilte van een inkoper die niet naar de leverancier toe mag schrijven.

In de vragenronde kun je dat gebrek aan afstemming ook niet oplossen, het is nog steeds eenrichtingsverkeer. Zeker, als je dat met juristen erbij gaat doen. Oh moet ik een vraag inschieten? Vraagt “kunnen we anders voor 1000000 meer de gevel ook blauw verven?” Antwoord van de jurist: “nee, de gevel moet zo geleverd worden zoals we dat gespecificeerd hebben” “weet je het zeker?””zie hierboven, ad inf.”. Nou je hoeft er niet lang over na te denken wat er het gevolg van gaat zijn. Heb je weer een lelijk zwembad met een roestbruine gevel. Nog maar een vragenronde. Ondernemer vraagt: Weet je zeker dat je niet het mooie ontwerp wil, dat alleen wij kunnen leveren, voor het kleine extraatje? Gevolgd door de pijnlijke stilte van inkoper die niet mag onderhandelen en nog steeds de optie open houdt dat 3a3 Design het zwembad nog goedkoper gaat leveren omdat dat moet van Europa.

Retaliatie

Hierom kan aanbesteden dus niet. Het ontbreekt aan retaliatie en daardoor kan je de deal niet sluiten tegen iets anders dan dat maximale prijs tegen minimale inzet. Het exacte omgekeerde van wat elke inkoper wil.

Omdat het wel kan maar de overheid dat niet wil/uitvraagt, het is gewoon dom. Wat valt hier nou niet aan te snappen voor Europese aanbestedingswetgevers? Als je dit maximin-leveren zou verbieden, verbied je de vrije markt. Je moet ervoor zorgen dat iemand in vrijheid iets inlevert zodat je m iets beters kan gunnen en je allebei beter af bent en anders krijg je alleen dezelfde rotzooi. Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg. Das ook leuk. Stuur jij dezelfde opdracht in de markt, nu voor 7,5 mil meer en dan komt hij met exact hetzelfde ontwerp. Ja. Als je meer wilt betalen voor een zwembad, dan krijg je een zwembad met een duurdere rekening. Dat is wat je vraagt. En dat krijg je dan. Stuurt een andere gemeente ook een bestelling voor een zwembad, stuur jij het al liggende ontwerp maar weer eens op. Waarom? Omdat dat kán. Duurzaam toch? Hoef je geen extra potloodje om te slijpen. Ben je daar nu boos om? Jee. Bonnie Tyler probeerde het ook al iemand duidelijk te maken. Dit wil ik zelf nu ook weer niet. Maar nu moet ik wel. Omdat jij zo doet. Oh wil jij dat ook niet. Doe dan niet zo.

Bron: Kamerstukken II, 2018/19, 35000 A, nr. 100

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *