Transparantie bij defensie Aanbestedingen: meningen verdeeld

De kamer blijkt verdeeld over de vraag of aanbestedingen van het leger transparant zijn en moeten zijn. Dat blijkt onder meer uit het stenografisch verslag van een inbreng naar aanleiding van het Jaarverslag van de MIVD en een stenografisch verslag van het debat van de vaste Kamercommissie getiteld: “Materiëel Organisatie”.

D66 vraagt naar een follow up van het MIVD-rapport over de cultuur van Defensie. Interessant, niet in de laatste plaats vanwege de eisen aan uitvoeringsorganisaties in zijn algemeenheid. Wie is er niet een uitvoeringsorganisatie? We citeren uit het ongecorrigeerd stenografisch verslag:

“Hoe staat het hier mee? Zijn er harde bewijzen gevonden dat rechts-extremisme inderdaad een gevaar vormt in de cultuur van Defensie? Zijn er personen geïdentificeerd die dit kwalijke gedachtengoed vertolken? Hoe wordt de awareness en understanding gecreëerd, waar de brief naar verwijst?

De leden van de D66-fractie begrijpen dat ­­­­­­­er een gevaar schuilt in de autorisatie en auditie van aanbestedingen. De uitvoeringsorganisaties die hiervoor verantwoordelijk zijn dienen volgens deze leden van hoge kwaliteit te zijn. Hoe zorgt de MIVD ervoor dat hier geen lekken ontstaan? Heeft de steeds verder gaande Europese defensiesamenwerking gezorgd voor nieuwe instanties die bij dit proces betrokken zijn? Heeft de MIVD hier een duidelijk beeld van? “

Voor zover Aanbestedingsnieuws weet, moet een aanbesteding toch tenminste transparant zijn. De gegevens omtrent een aanbesteding zijn dan ook openbaar. Een beetje vreemd om dan in het kader van aanbestedingen te spreken van lekken. Terwjil D66 staat op geheimhouding dringt GroenLinks aan op transparantie. Transparantie, bijvoorbeeld over de uitrusting van fregatten en het budget van de MIVD zelf.

Een ander relevant voorbeeld is wat de leden van de GroenLinks-fractie betreft de verwerving van nieuwe fregatten. Deze leden vragen of de MIVD expliciet naar informatie zoekt die relevant kan zijn voor besluiten om fregatten bijvoorbeeld uit te rusten met middelen ter bestrijding van ballistische en hypersone raketten, die voor DMO relevant kan zijn.

Met betrekking tot het budget van de MIVD betreuren de leden van de GroenLinks-fractie het dat de minister bij de afgelopen begrotingsbehandeling wederom niet is ingegaan op het verzoek van deze leden om transparant te zijn over de uitgaven aan de MIVD. Deze leden hebben begrip voor geheimhouding bij evident gevoelige informatie, maar zien niet direct aanleiding om aan te nemen dat het openbaar maken van het budget voor de MIVD, desnoods binnen bandbreedtes, een onacceptabel risico zou vormen. De leden van de GroenLinks-fractie vragen de minister of zij dit nader kan beargumenteren, mede in het licht van het belang van de Kamer om invloed uit te kunnen oefenen op de besteding van overheidsmiddelen. Informatie die vertrouwelijk wordt verstrekt aan de CIVD komt immers niet terecht bij de woordvoerders die de bestedingen bij Defensie controleren, aldus de leden van de GroenLinks-fractie.

Ook de SP betreurt het gebrek aan openheid en ervaart te moeten zoeken naar dubbele bodems, alsof onderdelen van Defensie en Buitenlandse politiek zwaar gefilterd bediscussiëerd moeten worden. De SP geeft het voorbeeld van CDS admiraal Bauer die stelt dat geheime gesprekken geheim moeten blijven.

In een debat van de vaste kamercommissie van Defensie over “Materieel Organisatie” van 3 februari bleek die tweeslachtige houding ten aanzien van de transparantie bij aanbestedingen opnieuw. `De heer Stoffer (SGP) en Helvert (CDA) hadden een motie ingediend die ervoor moest zorgen dat Nederland niet “achterbleef met de kruimels” van zijn eigen overheidsopdrachten, ten koste van Buitenlandse industrie. Daarop antwoordde de staatssecretaris over een motie het Nederlandse Bedrijfsleven te betrekken bij de inkoop:

“Ik heb de motie van de heer Stoffer gezien als: zorg ervoor dat, in het kader van het nationaal veiligheidsbelang en strategische autonomie, het Nederlandse bedrijfsleven erbij betrokken is. Dat wordt uitgewerkt, zoals ook in de brief staat, in de aanbesteding zelf. Dat leidt niet per se tot een versnelling van de gehele aanbesteding. Als de heer Stoffer het idee had dat het sneller zou gaan, moet ik hem helaas teleurstellen. Het wordt wel nadrukkelijk meegenomen als punt. Ik kan in de openbaarheid nu niet ingaan op welke manier dat gebeurt, want dan zit ik eraan vast in de aanbesteding.

Zo komt de aanbesteding dus in de weg van de parlementaire controle, en het gekke is dat een aanbesteding juist vanwege Europese Aanbestedingsregelgeving transparant moet zijn. Het enige dat er niet transparant is, is zo ondertussen de reactie van de bewindvoerders.Verderop in het verslag laten die al heel wat meer los over de mogelijkheid de Nederlandse industrie bij de opdrachten te betrekken.

De heer Van den Bosch vroeg: in hoeverre is dat het geval als het gaat om de huidige vervanging? Ik heb in het begrotingsdebat al aangegeven — dat was naar aanleiding van de DIS, de Defensie Industrie Strategie — dat de betrokkenheid van het Nederlandse mkb en het percentage dat is toegenomen, laten zien dat we, in dit geval samen met Economische Zaken en Klimaat, het in de diverse aanbestedingen nadrukkelijk een rol hebben gegeven. Ik denk dat de close-in weapon system een mooi voorbeeld is. Thales heeft daar nadrukkelijk een rol in, om ervoor te zorgen dat we nieuwe technologie weten te introduceren. We kijken bij ieder dossier dus of er een mogelijkheid is tot. U heeft gezien dat we daar waar het kan, kiezen voor de Nederlandse industrie, of het nou gaat om het Combat Support Ship of de M-fregatten. Dat doen we allemaal op basis van de DIS. Die wordt daar nadrukkelijk bij genoemd.

Zie verder:

https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2020Z07754&did=2021D05138
https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/verslagen/detail?id=2021D05019&did=2021D05019