Wob hoofdnet: Onderhands NS gunnen kan wel, Arriva niet wegens marktwerking

Laatst geupdate op augustus 1, 2021 door redactie

Ergens in 2020 is besloten het hoofdnetwerk onderhands aan de NS te gunnen. Hoe dat is gegaan, is onderwerp geweest van een WOB-verzoek. Dat is aanbestedingsnieuws gaan lezen maar het proces waarin dat is gebeurd is niet heel duidelijk. Dat heeft meerdere redenen. Als je te veel ijsjes eet krijg je brainfreeze. Als je te lang naar een geel scherm staart, krijg je overal paarse vlekken. Dat hebben wij dus nu.

Het wob-verzoek-resultaat lezen over de onderhandse gunning aan de NS is echt geen pretje. Na een tijdje ga je twijfelen of je hersenen nog wel werken. Als je onderhands kan gunnen aan ns. Waarom kun je dan niet onderhands gunnen aan Arriva? Deze aanbestedingsnieuws haar hersenen zijn ontploft. Het moest dus geel zijn omdat het anders zo opvalt als het zwart is. Dit kun je dus ook niet printen want je gele cartridge houdt er dan beslist prematuur mee op. We zitten met een zonnebril achter het scherm.

Volgens het Ministerie kan nog steeds onderhands gegund worden, dat stelt de Minister in een brief aan de Tweede Kamer op 15 mei 2019. “Met het Europese Vierde Spoorwegpakket is het uitgangspunt geworden aanbesteden, tenzij, maar onderhands gunnen behoort nog wel tot de mogelijkheden mits een besluit daartoe goed wordt onderbouwd.”

In het voorjaar 2020 moet dus het onderzoek geweest zijn naar de grote consequenties van aanbesteden. In een al openbare kamerbrief van juli 2019 merkt de Minister daarover op:

Voor aanbesteden moet onder andere uitgewerkt worden wat dit betekent voor de (mogelijke) overgang van personeel en voor de overgang van materieel als een aanbesteding door een ander dan NS wordt gewonnen. Dat
betekent mogelijk ook wat voor de continuïteit op het spoor en daar wil ik inzicht in krijgen. De reiziger wil er immers op kunnen blijven vertrouwen dat hij snel en comfortabel van deur tot deur kan blijven reizen, ook als dat met een andere  vervoerder is.

In de openbaar gemaakte stukken zitten ook emails van beleidsambtenaren. Daar kun je ook wat van vinden. Er gaat een mail heen. Er gaat een mail weer. Zo nog honderd mails. En dan ineens hup. Onderhands aanbesteden. Spoiler alert: De crux is geel. Een van die cruxen ziet u hiernaast op de afbeelding. “Ik vind”. En dat is dus de weggelakte 10.2.g beleidsopmerking. Ik vind 10.2.g. Deed ons een beetje denken aan een liedje van Rammstein. Ich Will, waarin nooit echt wordt opgehelderd wat dan gewild wordt. Ich Will underhands auszeichnen. Ich Will das de Zug stopft in Mepfel. Ob so.

Toch maar een poging tot het samenvatten van de stukken in de WOB:

13 augustus 2019 mailt Prorail:  “We kunnen vanuit onze rol(len) zeker wat zeggen over verschillende ordeningsvarianten. We zouden gezien het belang en de gevoeligheid van het vraagstuk deze vraag wel via een formele weg willen doen, zodat ook onze ’ hier voldoende bij betrokken kan worden. Zouden jullie deze vraag daarom per brief aan ons willen stellen? ”
Met vriendelijke groet,
| Procesmanager 24.

Dan volgt er een conceptverslag van het Bestuurlijk Overleg Drielandentrein. Das 3 pagina’s geel. Dan allemaal heen en weer gemail over afspraken. Dan op 20 september over de decentralisatie van de sprinterdiensten
Zwolle-Leeuwarden en Zwolle-Groningen met betrokken Noordelijke bestuurders te delen. Dan volgt een ongedateerd stuk getiteld reikwijdte HRN met daarin

hoofdvragen
1. Wat zijn de randvoorwaarden om te komen tot bovenstaande opties, waar het gaat om (aanpassing van) de infrastructuur, de verwachte investeringen, het netwerkbeheer en de (samenwerking tussen) vervoerders?
2. Wat zijn de vervoerskundige implicaties van bovenstaande opties, gegeven de huidige dienstregeling en de ambities op korte en middellange termijn (PHS, reizigersgroei)?
3. (optioneel) Wat is de optimale omvang van het HRN, gegeven de huidige dienstregeling en de ambities op korte en middellange termijn (PHS, reizigersgroei)?

Dan herhaalt Prorail de wedervraag of ze het verzoek wat te zeggen over de marktordening per spoor schriftelijk kunnen stellen. Het Ministerie geeft daar dan aan heel druk mee bezig te zijn. Dan volgt nog een hoop afspraakgeneuzel. op 30 september mailt het Ministerie aan Prorail de onderzoeksopzet te willen bespreken. Prorail mailt terug dat de infrastructuur van de HSL-Zuid gebruikt dient te worden om optimaal te voorzien in de groeiende mobiliteitsbehoefte. Dan geeft het Ministerie weer aan dat het de onderzoeksopzet niet gaat wijzigen aan de hand van de veranderingsvoorstellen van Prorail. Prorail vraagt om de aangepaste onderzoeksopzet. Het Ministerie zegt dan op 7 oktober 2019 dat de onderzoeksopzet zo snel mogelijk uit moet. Want eind deze week gaat de inkoopprocedure van start. Prorail vraagt om uitstel van de onderzoeksopzet ivm vakantie. Het Ministerie vraagt nog eens om een reactie van Prorail op de onderzoeksopzet. Dan komt er een mail vanuit het Ministerie dat de stakeholdersbijeenkomst Marktordening wordt verzet van 17 oktober naar 5 december als het bestuurlijk NOVB plaatsvindt. Dan mailt het Ministerie 22 oktober naar Prorail dat het onderzoek op korte termijn wordt gegund aan een onderzoeksbureau en dat de inkoopprocedure (maar welke, Red AN) aanvangt.

Dan komt in de WOB-documentatie de onderzoeksopzet naar de HSL-Zuid van het Ministerie. Dan komt daarop een helemaal geel gemaakte reactie van Prorail. Inno-V gaat dat onderzoek dan doen. Het ministerie vraagt er naar en InnoV geeft antwoord maar dat is helemaal geel. Dan volgt een notitie decentralisatie sprinterdiensten.

Daar zitten wel interessante opmerkingen in over de marktordening, die een apart licht laten schijnen over de verhouding tussen de noordelijke provincies en het Ministerie. Ook opvallend dat de NS in Engeland rijdt op anders onrendabele lijnen, terwijl hier Arriva dat doet in onze noordelijke provincies. Wat een gekkigheid. Had de NS dat niet gewoon kunnen doen? Nee want marktwerking? Maar de NS kan wel onderhands gegund worden?

Zo meldt de WOB-openbaarmaking in een Notitie ‘Decentralisatie Sprinterdiensten’

De provincies Groningen en Fryslân hebben aan het ministerie gevraagd of het mogelijk is dat IenW de sprinterdiensten onderhands gunt aan Arriva. In dit geval zouden de provincies het beheer namens IenW kunnen gaan doen. Dit is dan geen decentralisatie, maar omdat het beheer bij de provincies komt, komt het hier in praktische zin wel op neer. Het ministerie geeft echter aan dat het juridisch niet mogelijk is dat IenW de sprinterdiensten onderhands te gunnen aan Arriva. Bovendien is dan geen sprake van marktwerking.

Die notitie is dus openbaar maar gaat eigenlijk alleen over Friesland en niet over wat men nu vindt over de marktordening.

Dan komt de mail van de afbeeldinghiernaast. IK VIND.

En nog een hele serie gele mails, waarin af en toe een opmerking staat over Friesland, over Steenwijk en over een capaciteitsanalayse laten uitvoeren door Prorail. Dan is de tweede stakeholdersbijeenkomst marktordening op Sinterklaas, in de rijnzaal van het Ministerie van IenW. Op de agenda staat onder meer het onderzoek Onderzoek HSL-Zuid en onderzoek HRN-vervoersconcessie en een Toekomstbeeld van het OV.

Dan op 12 december mailt Prorail nog wat analyses over Friesland. Het Ministerie laat Prorail weten nog geen input te hebben gehad van Gelderland of Overijssel. Dan weer allemaal geel. 11 december 2019 komt er een memo van Prorail over capaciteitsanalyse van Zwolle -Leeuwarden. Drenthe hecht toch wel erg aan een stop in Meppel. Overijssel wil graag de stop in Steenwijk behouden. De halte Staphorst is een wens van Overijssel en de gemeente Staphorst. Dan een mail waarin het Ministerie dat stuk van prorail rondstuurt.

Dan volgt een mail van InnoV over het Onderzoek HRN Workshop 4 spoorsystemen. Daarop volgen weer allemaal vergeelde mails over ontvlechten. Infrastructurele ontvlechting is schijnbaar wat anders dan logistieke ontmenging, dat mailt het Ministerie tenminste naar Prorail. Een Prorail ambtenaar stelt voor het ontvlechten te hernoemen tot “reduceren van afhankelijkheden door maatregelen in de lijnvoering”.

En zo voorts en zo verder. We zijn ergens halverwege gestrand in het huilen om zo veel ambtenarenzweet. En dan op 11 juni 2020 komt de kamerbrief van de Minister dat onderhands gegund wordt aan NS. Het Ministerie van IenW mailt “Leuke tweets over jullie onderzoek”, het onderzoek van InnoIV. Tweets van de FNV, de Newsroom doet verslag van dat er wel 2 pagina’s aan gewijd zijn in de Volkskrant.

De stukken staan hier:
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/wob-verzoeken/2021/07/21/besluit-wob-verzoek-voornemen-tot-onderhandse-gunning

Eind goed al goed. De prins profiteert van twee walletjes met de niet zo optimale HMS/SS fusie beter bekend als NS en tegelijk weer verder met de uit het buitenland geïmporteerde Arriva Prinses en Doornroosje blijft in coma zonder prins. Liefde vermag niets. Misschien over nog een eeuw.

Zie eerder:

Weekendspecial aanbesteden en zekerheid

Naschrift 1 augustus 2021 NB: Dit is niet ónze WOB. We vonden ook dit WOB-resultaat toevallig terug in de officiele publicaties. Zoals eerder met:

Wob verzoek OCW opdrachtverstrekking aan Campagne BKB: Splitsing?