Van der Lans: aanbesteden welzijn hoeft niet en levert niets op – Aanbestedingsnieuws

Van der Lans: aanbesteden welzijn hoeft niet en levert niets op

LSA Bewoners, een landelijke koepel voor bewonersorganisaties, heeft aan zelfstandig publicist Jos van der Lans, de opdracht gegeven om een stuk te schrijven over aanbesteden in het welzijn. Bewoners ervaren veel problemen met de aanbestedingen in het sociale domein. Volgens de LSA komt dat vooral neer op stuivertje wisselen tussen grote welzijnsorganisaties van buiten de stadsgrenzen. Steeds weer kennis moeten maken met nieuwe opbouwerkers of jongerenwerkers.

De LSA concludeert, mede naar aanleiding van het rapport:

Bij het schrijven van aanbestedingen lukt het nauwelijks om op een goede manier bewoners te betrekken en invloed te laten hebben op het uiteindelijke aanbod. Als bewonersinitiatieven zelf betrokken willen zijn in het aanbieden van welzijn in hun eigen wijk lopen ze in de fuik van bureaucratische en ingewikkelde aanbestedingen. Waarom? We zien bij veel gemeenten een behoorlijke fixatie op klassieke aanbestedingen. Waarden als efficiency, concurrentie en prijsvoordelen staan haaks op die van gemeenschapszin en burgerschap. En als we er met redelijke argumenten niet uitkomen, kunnen we altijd nog terugvallen op ‘ Dat moet van Europa’.

Jos van der Lans heeft dat lijvig rapport geschreven over het aanbesteden in het sociaal domein. Dat gaat dan onder meer om aanbestedingen jeugdzorg, maar ook jongerenwerk, ouderenzorg, ontmoetingscentra, welzijnsopbouwwerkers en schuldhulpverlening. Het rapport gaat in op de goede bedoelingen van ” maatschappelijk ondernemerschap”, maar ook hoe het in de praktijk uitpakt.  Van der Lans schrijft dit uit hoofde van zijn functie als journalist, in het kader waarvan hij al eerder artikelen en rapporten schreef over welzijn en jeugdzorg.

Het rapport is ook historisch goed onderbouwd, het gaat ook in op de -op zijn zachtst gezegd dramatische- aanbesteding sociaal welzijn Zeeburg, aanvankelijk uitgevoerd door een Stichting en na de aanbesteding gegund aan Alcides, de eerste aanbesteding van welzijnswerk in Nederland. Op 3 juni 2003 werd het contract getekend. Er werden meteen 650 man ontslagen, de kinderopvang zou €1,7 miljoen verlies lijden. Ouders stonden letterlijk met hun peuter voor een dichte deur.

Dat weet Aanbestedingsnieuws ook nog goed, we waren er zelf ook al deels bij als verslaggever. Twee werknemers van de vorige leverancier kregen een hartaanval. Zeeburgnieuws zat er helemaal bovenop en zag samen met enkele getuigen de directeur Sturkenboom het terrein van het stadsdeel Zeeburg oprijden, hij voorspelde al weken van tevoren dat Alcides failliet zou gaan ook mede naar aanleiding van de opdrachtverstrekking in de Bijlmer. Het leidde allemaal tot het vertrek van de directeur naar Aruba, het failliet van de organisatie en dat niemand zijn kind nog naar de creche kon brengen en dat rechtsvoorganger Stichting Welzijn aan het IJ het meubilair dat het zelf had aangeschaft, nog op de laatste dag haast onder de kont van Alcides vandaan moest trekken. Het hele welzijnswerk is compleet afgebroken daar in Zeeburg, nu onderdeel van Stadsdeel Oost.  

Van der Lans trekt de conclusie dat aanbesteden vooral dient om nieuwe aanbieders te zoeken c.q. die nieuwe aanbieders bevóórdeelt. Het leidt tot “georganiseerde discontinuïteit” waarbij bijvoorbeeld frictiekosten als het personeel niet overgaat naar de onderneming, of onverwachte rechtszaken van de nieuwwassen concurrent, niet in rekening kunnen worden gebracht.

Voor de overheid geeft het aanbesteden bovendien de mogelijkheid om nieuwe aanbieders te verleiden de markt te betreden. Zeker als het volume aanzienlijk is (bijvoorbeeld in de thuiszorg of bij wijkteams), dan zou het zomaar kunnen dat relatief kapitaalkrachtige partijen er brood in zien en zich inschrijven met een uitgewerkt plan. Daarmee kunnen er heel andere vormen van bedrijfsvorming hun intrede doen, waardoor bijvoorbeeld met minder middelen meer productie of betere dienstverlening kan worden gerealiseerd. Aanbesteding maakt aldus een einde aan min of meer gesloten markten.

Al is dat zeker het geval bij de meeste aanbestedingen in het sociaal domein, het is niet uit te sluiten dat dat ook is ingegeven door een impliciete bezuinigingsdoelstelling. Die was er bij Alcides zeker, zo tekende Aanbestedingsnieuws toen al op uit de woorden van toenmalig wethouder Jan Hoek (GroenLinks). Er lag een bezuinigingsdoelstelling van 1,2 miljoen, door de komst van een nieuwe wijk IJburg. Alleen leverde het aanbesteden 2 failliete welzijnsorganisaties op. Het heeft alleen maar geld gekost. En de schijn van belangenverstrengeling opgeleverd en geld verdween met onbekende bestemming.

Net als bij de aanbestedingen voor bijvoorbeeld het WMO-vervoer is er ook voor de afgelopen 2 decennia aan welzijnsaanbestedingen te concluderen dat er een rat race naar beneden is ingezet. Herhaald aanbesteden zonder dat structurele frictiekosten vergoed worden, is in elke branche desastreus. De bouw is ook allang klaar met aanbesteden: “meestal geen feestje“, berichtte de Cobouw nog deze januari. De FNV concludeerde dat ook al voor jeugdzorg.
Van der Lans:

Maar misschien wel het meest verontrustende effect van een kwart eeuw aanbesteding en marktwerking is dat het sociaal domein in steeds ongunstiger omstandigheden is gedrongen om op eigen kracht een herkenbare vorm van professioneel vakmanschap te ontwikkelen.

Het rapport van Van der Lans verwijst ook naar emeritus hoogleraar Inkoopmanagement Telgen, om de conclusie te trekken dat aanbesteden ook nog eens helemaal niet hoeft, op basis van Europese Jurisprudentie, wanneer niet de gemeente maar de burger eindgebruiker is.

Van der Lans’ slotconclusie is dan ook: ” We moeten aan de terugkerende cycli van het aanbesteden ontsnappen.” en  ” Structurele problemen worden niet opgelost.”  Alle reden om dus ook voor andere branches een kijkje te nemen in de ontluisterende wereld van het aanbesteden van welzijn. Klik hier voor het persbericht van LSA-bewoners https://www.lsabewoners.nl/nieuw-essay-het-dogma-aanbesteden/  en hier voor het onderzoek van Van der Lans.  en hier om het gedrukt in de bus te krijgen met op prijs gestelde donatie. 

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *