Taxi Waaksma en de Jong opnieuw naar de rechter

Taxi Waaksma en Taxi de Jong gaan opnieuw naar de rechter om de aanbesteding voor WMO-vervoer in Noordoost Friesland. Dat berichten diverse lokale media. Een deel van die concessie gaat naar twee bedrijven in Assen: VMNN en Dorenbos. Waaksma was 30 jaar lang verantwoordelijk voor het leerlingenvervoer in de regio. De nieuwe aanbesteding moet ingaan op 8 januari volgend jaar voor de duur van vijf jaar.

Kern van het bezwaar is dat de twee bedrijven uit Assen in de toekomst zullen fuseren en dezelfde eigenaar hebben. Dat werd medio juli bekend, toen algemeen directeur Bert Jacobs van de VMNN de fusie aankondigde. Waaksma vindt dat zij daarom van de opdracht moeten worden uitgesloten. Zie hiervoor verder de toelichting onder het kopje “basepoints”.

Vorig jaar is de opdracht door de inkoopsamenwerking gesplitst in een opdracht voor een mobiliteitscentrale en een opdracht voor het vervoer zelf. De opdracht voor het vervoer zelf is na de aanbesteding over gedaan. Een dergelijke constructie om het vervoer en de logistiek te splitsen, leverde eerder chaos op in de regio rond Barneveld en Wageningen.

Na een eerdere rechtszaak heeft de inkoopsamenwerking Noordoost Friesland op 20 juli een nieuwe aanbesteding uitgeschreven die op 11 september is gewijzigd.

Woordvoerder van de inkoopsamenwerking Noordoost Friesland, tevens de wethouder van Koosterstille oordeelt er hard over, tegenover het Friesch Dagblad: “Het lijkt erop dat Waaksma en De Jong het moeilijk vinden, om het werk aan anderen te gunnen”, zegt De Graaf, in het Fries: “,It liket derop dat Waaksma en De Jong it dreech fine om it oan oaren te gunnen”

Basepoints

De aanbesteding werkt met een systematiek van basepoints, in deze aanbesteding basispunten genoemd. Hierbij worden basepoints toegekend aan de winnende inschrijver, maar dan zodanig dat de nummer 2 ook een kans maakt. De vervoersregio wordt opgedeeld in een aantal basepoints. In dit geval zijn er 24 percelen en is er een basepoint per perceel. Een basepoint is een dorp of een locatie vanwaar het vervoer plaats vindt. Een winnaar wordt beperkt in het aantal basepoints dat hij kan winnen.

Dat een winnaar wordt beperkt in het aantal te winnen basepoints, is van belang omdat een inschrijver die al zijn energie inzet op het meest kansrijke, of door hem gewenste basepoint, en daarbij ook als beste inschrijving eruit komt, niet automatisch ook de winnaar wordt van die basepoint.

Dat kan bijvoorbeeld, omdat niet op basis van absolute waarden maar op basis van grootste verschillen tussen de winnende deelnemer en de gemiddelde deelnemer wordt beslist. Dat was het geval bij de aanbesteding voor de Valleihopper. Dat laatste criterium verschilt echter al naar gelang het aantal deelnemers dat meedoet. Op niet-lucratieve basepoints kan een bevriende bogus-inschrijver met een zeer slechte inschrijving inschrijven, zodat het verschil op de niet-lucratieve basepoints navenant groter wordt.

De toekenning op basis van basepoints met de grootste verschillen is niet uniek voor Noordoost-Fryslân. Het idee van basepoints is ook onder meer gebruikt in de aanbesteding van de Valleihopper.

Zie ook:

Inschrijvingsleidraad 1325-I-E-vervoer (10)  (Aanbestedingsleidraad Valleihopper)
Aanbestedingsleidraad vervoercapaciteit  (Aanbestedingsleidraad Noordoost Fryslân)

NoordoostFriese Basispunten. 

Dus normaal, bij basepointaanbestedingen zoals bij de Valleihopper, kun je dan een criterium op basis van de grootste verschillen verwachten, tussen winnaar en gemiddelde deelnemer. En dat slaat eigenlijk nergens op, want als het om maar 3, 4, 5 deelnemers gaat kun je met een bevriende deelnemer de hele wedstrijd naar je hand zetten. Gaat het ook zo in Noordoost-Friesland? Nee.

In het geval van de aanbesteding van Noordoost Fryslân is niet eens het grootste verschil beslissend, in welk perceel naar de winnaar gaat. Wat er wel leidend is wordt niet aangegeven. Toch is er een beoordeling gemaakt. Leidraad is hier, welk perceel als eerste wordt bedeeld: Dus als de percelen van boven naar beneden werden gegund? Dus om te beginnen met perceel 8 en dan perceel 7 en dan perceel 6? Inderdaad dan komt er iets totaal anders uit.

Dat is niet eens een valse wedstrijd. Dat is niet eens een wedstrijd. Dat is gewoon kleuren naar eigen inzicht, aan de hand van getallen die naar eigen inzicht zijn samengesteld, een beetje naar analogie van Iedereen kan Schilderen. Alleen noem je die getalletjes dan “scores”, voor de leuk.  Als je je hoofd scheef houdt, lijkt het wel een hondje. Maar dat is wel een vervelende reden om af te vallen bij perceel 5.

Normaalgesproken werkt een beoordeling op basispunten dus met de grootste verschillen met het gemiddelde. Dat is een maatstaf, die beïnvloedbaar is aan de hand van het aantal deelnemers. Kortom een twijfelachtige maatstaf. Dus dat moet je niet willen. Maar als je die maatstaf loslaat, dan heb je helemaal geen maatstaf. Dat kan dus ook weer niet.

Om ook voor juristen inzichtelijk te maken dat er verder geen maatstaf is aan de hand waarvan de toedeling van percelen plaatsvindt, maar even de uitslag als je ondersteboven zou gunnen van perceel 8 naar perceel 1, er een andere uitslag uit komt:

Het is in tegenstelling tot bij de aanbesteding van de Valleihopper niet duidelijk, welke perceel het eerst voor verdeling in aanmerking komt, maar omdat er een beperking zit op het aantal te winnen percelen, is dat wel relevant. Je wil dan dus weten, welk perceel je als eerst wint. Bij de Valleihopper-aanbesteding is dat de score met het grootste verschil ten opzichte van het gemiddelde. Volgens de aanbestedingsleidraad van Noordoost Fryslân is om niet nader toegelichte redenen, het perceel 1.  Wie is perceel 1? Waarom perceel 1? Hoezo 1? Waarom begin je niet met 8? Of met alfabet, en dat je de percelen alfabetisch verdeelt? Dan maakt het dus ook niet uit hoe veel winnaars je ernaast zet en of de deelnemers nu gunstig of ongunstig schrijven . De score is niet leidend voor het winnen van een perceel. Er is geen beoordeling.

Relatieve beoordeling

Is hiermee sprake van een relatieve beoordeling? De systematiek is relatief, als het scoreresultaat bij meerdere deelnemers anders kan uitvallen. Hier kan het altijd anders uitvallen, afhankelijk van de toekenning van het perceel. Deze systematiek is loos. Het ontbreekt aan systematiek in deze systematiek. Er is geen beoordeling aan.

We gaan maar weer even uit van de aanbesteding van de Valleihopper. Daar zie je zoals het de bedoeling is met die basepoints. Die is relatief. Dat staat ook uitgelegd in een voorbeeld in de aanbestedingsleidraad van de Valleihopper. Dat is van belang, juist nu ook door een fusie de twee deelnemers eigenlijk als 1 deelnemer moeten worden aangemerkt. Hierdoor kun je een overwinning als inschrijver op voorhand naar je toetrekken door een valse extra inschrijving zo op te stellen, dat op de niet lucratieve basepoints wordt onder-ingeschreven. Zo worden de verschillen tussen de winnaar en de gemiddelde inschrijving veel groter.

Dat zou de beoordeling niet noodzakelijk hoeven te beïnvloeden, als alle inschrijvers maar het hangt af van de onderlinge samenwerking van inschrijvers en/of de samenwerking met de inkoper.  Die tweede inschrijver kan dan op de meest lucatieve basepoints ook met een sterk concurrerende priijs inschrijven en op andere het moedwillig laten zakken, zodat de toewijziging niet toevalt aan de beste inschrijving maar aan de inschrijving met het grootste verschil, de nummer twee, je bevriende inschrijver. Als je inschrijft met bevriende inschrijvers, kun je dus doen aan “cherry picking” en je favoriete basepoints uitkiezen.

Dat kan door je bevriende inschrijver, die niet werkelijk die opdracht wil winnen, op de minst lucratieve basepoints moedwillig met grotere verschillen inschrijven. Met als gevolg dat de enkelvoudige inschrijver zonder vrienden, weliswaar op alle basepoints het gunstigst is, maar er maar 2 mag winnen en wordt opgescheept met die waar de verschillen -al dan niet kunstmatig- het grootst zijn gehouden. Dat noemt men ook wel een rangordeparadox. Als een van de deelnemers buiten beschouwing wordt gelaten, komt er een andere uitslag uit.

In andere landen is het verboden op de Valeihopper-manier relatief te beoordelen, omdat het bid rigging toelaat. Dat kan zowel aan de kant van samenwerkende ondernemers liggen, als aan de kant van een overheid die een dergelijke beoordelingssystematiek toelaat. Over de relatieve beoordeling zijn in Nederland al meerdere uitspraken geweest, waarin de rechter de systematiek op zichzelf niet verwerpt, hoogstens de uitslag.

Zie verder onder meer:
https://www.chenadvies.nl/wordpress/wp-content/uploads/2013/09/De-rangordeparadox-na-HR-9-mei-2014-hoe-nu-verder-TA-2014-141.pdf

Hoe zit het dan in Friesland. Is hier sprake van bid rigging? Kunnen deelnemers bepalen wie er wint? Nee, deelnemers niet. Maar wel de gemeente. Aan de hand van, ja wat eigenlijk. Alfabet? Vierkante fietswielen? Aan de hand van wat de gemeente wil. Waarvoor is die hele aanbesteding nog nodig dan?

Als je wint… 

Bij de aanbesteding voor de Valleihopper, waarbij ook met basepoints is gewerkt, was een mogelijke samenwerking tussen de winnende inschrijvers niet duidelijk. Op de Valleihopper-aanbesteding werd ingeschreven door werkelijk verschillende bedrijven. Dan moet je maar bewijzen dat ze samenwerken.

Dat is in het geval van de Noordoost Fryslân aanbesteding niet zo. Op het moment dat er twee inschrijvers zijn, die eigenlijk neerkomen op een inschrijver, zoals nu in het geval van een fusie, is het niet aannemelijk dat de bevriende inschrijvers met hun bod elkaar beconcurreerd hebben. Maar als de hele wedstrijd niet klopt, is er helemaal niet iets waarop je kan concurreren. Dan maakt dat ook niet meer uit, dat je tegenstrever gefuseerd is. De hele beoordeling klopt niet.

Het is als bij het Doe Maar-liedje , maar dan omgekeerd. Als je vrienden hebt, dan win je. Waar die vrienden zitten, maakt niet zo uit. Dat kan zijn bij het adviesbureau dat de onkloppende beoordeling opstelt, of bij degene die op basis van de onkloppende beoordeling inkoopt, of meerdere inschrijvers op een onkloppende beoordeling of bij de rechter die beoordeelt dat een onkloppende beoordeling nog niet op zichzelf in strijd is met het transparantiebeginsel en dat je niet aannemelijk hebt gemaakt dat dit wel in strijd zou zijn met het transparantiebeginsel en dat je nu toch voor de proceskosten moet betalen.

OPOV in de nieuwe aanbesteding

Gek genoeg is er over van alles vragen gesteld bij de aanbesteding, maar niet, of in elk geval niet aantoonbaar, over de toewijzing van percelen.

Blijkens de beantwoording van vragen bij de aanbesteding hebben de inschrijvers bijvoorbeeld vragen over het gebruik van de OPOV-regeling. Zo is het niet duidelijk hoe zich dat verhoudt tot de perceelindeling van de opdracht.

Een van de redenen van de volhardendheid van Waaksma is de baangarantie voor zijn personeel. Moet de winnende deelnemer het personeel overnemen en zo ja hoeveel?

De inkoopsamenwerking verwijst voor de verduidelijking van zijn eigen inkoopeisen, naar de vakbond. Sociaal Fonds Taxi is verantwoordelijk voor de OPOV-regeling. Wij gaan er niet over.

Wezenlijke wijzigiging

Toch ook opvallend om even te noemen. Op de dag van de openingen van de inschrijvingen (!) is de deadline verlengd van 10:05 naar 13:05. Juist omdat het van belang is wat de inschrijving van de vriend-loze inschrijver is, voor de andere inschrijvingen:

Zie:

de aanbesteding op Tenderned,

Dirkzwager: Relatieve Beoordelingssystematiek: Als Een Irreële Prijs De Rangorde Bepaalt

De rangordeparadox na HR 9 mei 2014, ECLI:NL:HR:2014:1078, hoe nu verder?
Tsong Ho Chen

Over de aanbesteding van de valleihopper:

De wereld volgens Regio Foodvalley: Blame game in Ede Wageningen

Chaos leerlingenvervoer Barneveld na aanbesteding is groot

En eerder op Aanbestedingsnieuws:

Staffing verliest aanbestedingszaak tegen Schiedam en Manpower over relatieve beoordeling

Je kan niet eerlijk kiezen: 13 redenen waarom Aanbestedingsrecht nooit gaat werken

Weekendspecial: Waarheid en Zwaartekracht

3A3: Aanbestedingsregels intrinsiek onuitvoerbaar