PIANOo publiceert praktijkklucht ‘duurzame’ Utrechtse busbaan – Aanbestedingsnieuws

PIANOo publiceert praktijkklucht ‘duurzame’ Utrechtse busbaan

Laatst geupdate op oktober 4, 2023 door redactie

Inkoopadviescentrum PIANOo heeft een praktijkvoorbeeld gepubliceerd over duurzaam inkopen door de gemeente Utrecht. Daarbij heeft de gemeente een “duurzame” busbaan aangelegd. Dat de bus zo “duurzaam” is blijkt namelijk uit de fantastische DuboCalc score. Het is nog even afwachten, hoe het er in de praktijk uit komt te zien, maar de inkopers hebben er alles aan gedaan wat maar wettelijk mogelijk was om een duurzame aanbesteding uit te zetten.

Dat is dus niet veel, om niet te zeggen niets, bij gebreke aan enige milieu-eis. Maar DuboCalc is een enorm populair beleidsinstrument, om maar aan te geven hoe duurzaam je inkoop was. Het is een rekenmodel wat kan worden gebruikt bij de inkoop om vast te stellen wat de duurzaamheid ervan is. Het model kijkt daarbij op de milieuwinst tijdens het project, maar uiteraard alleen naar wat daarin te kwantificeren valt, bijna niks natuurlijk want hoe meet je het leven van een verdwenen sperwer of een extra astmapatiënt in Co2 footprint? In concreto kijkt DuboCalc naar welke materialen gebruikt zijn, een voorbeelde van de in versie 5.1 van DuboCalc verwerkte materialen:

  • CIRCORE kunststof Damwand
  • CIRCORE kunststof Kantbeschoeiing
  • Isocab IND QuadCore
  • Kingspan CS Coldstore QuadCore
  • Diverse plaatvloeren van VBI
  • Diverse kalkzandsteen elementen en lijmblokken VNK

Dat geeft een beetje een ideetje hoe het rekenmodel werkt. Het is nogal wat, je kan dus punten krijgen om een stalen damwand te vervangen door een kunststof wand, al maakt dat voor de waterveiligheid nogal wat uit, maar daar zijn dan weer geen punten voor te krijgen in de DuboCalc. Ook is het maar de vraag of een vaker te vervangen kunststof damwand nu zo veel beter is dan een stalen damwand. Maar de uitwerking over 20 jaar, daar kijkt de DuboCalc niet naar, het gaat om de winst met het project ten opzichte van zichzelf als het niet aan de DuboCalc suggesties had gehouden, het vergelijkt de gebruikte materialen met de materialen die gebruikt hadden kunnen worden en nog slechter zijn.  

Dat is een erg beperkte blik van dat DuboCalc maar dat model komt daar ook ronduit voor uit, je kan nou eenmaal niet op elke slak een zoutje leggen. De gemeente Utrecht heeft grote ambities op gebied van duurzaam en circulair inkopen en zo blijkt uit het praktijkvoorbeeld, dus ook heel veel DuboCalc. “De openbare ruimte is in het actieplan MVI benoemd als kansrijke productgroep, waarbij er extra wordt ingezet op de MVI doelstellingen.” Bij Het tweede busbaanproject in Dichterswijk heeft de gemeente het DuboCalc maar aangevuld met een gunningscriterium ‘circulaire kansen’ zo stelt het PIANOo praktijkvoorbeeld.

Pak het er eens bij. Op TenderNed staat alles. Je kan zo als gewone sterveling precies zien, wat er nu dan precies duurzaam is aan die hele HVO Busbaan Dichterswijk, die voor15,99 miljoen aan Van Hattum en Blankevoort B.V. is gegund. En vergelijk dat eens met de HVO Busbaan Transwijk die voor 36,65 miljoen aan de BAM is gegund. En loop daar eens even. Was het dat nu waard, allemaal. Was het heel erg groen, deze “duurzame aanbesteding” van de HVO Busbaan Dichterswijk?

We zijn even gaan kijken en vonden in het kopje 4.1.2 van de aanbestedingsleidraad als enige voor het milieu relevante criterium:

“U beschikt op de uiterste datum voor het indienen van de inschrijving over een geldig milieumanagementcertificaat conform NEN-EN-ISO 14001:2004 Milieumanagementsysteem of over gelijkwaardige maatregelen op het gebied van milieubeheer. Op verzoek overlegt u deze gegevens binnen 10 werkdagen.” Dus de aannemer en de onderaannemer middels een uitvoeringsverklaring (deze laatste toevoeging is al heel wat) moeten beschikken over het milieumanagementcertificaat.

Nog wat gekker. Terwijl de bedrijven erop aandringen dat niet alleen de onderaannemer maar ook de aannemer zelf beschikken over een milieumanagementsysteem en kwaliteitsborging, zegt de gemeente dat het volstaat als alleen de onderaannemer beschikt over een milieumanagementsysteem.

In de Nota van Inlichtingen vinden we het volgende:

Vraag Verzoek om inlichtingen: Certificaten Milieu & duurzaamheid en kwaliteitsborging Gevraagd resultaat: Bevestigen dat geen beroep op een onderaannemer kan worden gedaan De certificeringen voor milieumanagement en kwaliteitsborging zijn bedrijfsgebonden. Het komt ons voor dat het milieubeleid van een onderaannemer geen passend substituut kan zijn voor het ontbreken van de gevraagde maatregelen inzake milieubeheer bij de gegadigde. Evenmin lijkt het ons mogelijk dat het kwaliteitsborgingssysteem van een onderaannemer direct geïmplementeerd kan worden in de operationele uitvoering van de opdracht. Voor VCA** is dat wel mogelijk omdat het een checklist betreft en de inzet van voldoende VCAgediplomeerd personeel voorschrijft. Wij verzoeken u na te gaan of u echt een beroep op een onderaannemer wenst toe te staan voor het milieumanagementsysteem en de kwaliteitsborging.

Antwoord Vrijgegeven: 01-05-2018 Dit kunnen wij niet bevestigen. Voor het milieumanagementsysteem en de kwaliteitsborging kan ook beroep worden gedaan op een onderaannemer.

Wat PIANOo er dan ook niet bij vermeldt is dat de zogenaamd duurzame busbaan in Transwijk in de praktijk een kap inhield van 161 bomen en nog eens 127 bomen zijn verplant. Er is wel, toegegeven, hetzelfde aantal bomen terug, zelfs iets meer, maar de teruggeplaatste bomen zijn een groot verschil met de oude, volgroeide bomen, leveren geen schaduw en zorgen nauwelijks voor waterberging, noch vogelbroed.  Een deel van de bomen in Dichterswijk zijn uitgelepeld en herplant in Leidsche Rijn. Ook hier zijn er 12 bomen gekapt. Een stuk minder. Maar komt dat nu door het gunningscriterium circulaire kansen? Was dat het milieucertificaat?

Nee, maar aan de Van Zijstweg stonden al niet zo veel bomen. Nu dus helemaal niet meer, zo bleek uit persoonlijk onderzoek van onze redactie. Het is een rare gewaarwording als je op het jaarbeursplein de trap afloopt naar bijvoorbeeld de NS-bussen. Geen een boom op het hele plein. Inmiddels ja daar een heel klein beetje en in een bak, zodat ze niet groeien. En als je de hoek om loopt ook weer geen boom. Wat we wel hadden geconstateerd, was dat er tijdens de bouwplaats, aan het bouwhek bloembakjes hingen. Of zoals het door de gemeente gefinancierde CU Utrecht stelt “een klein wondertje van schoonheid”; het wondertje is dan waarschijnlijk dat er in de vijver toch nog iets groens ligt en er toch nog een vogel op is afgekomen, al is het dan een rotsduif.

Het voorbeeld is desalniettemin goed nagevolgd. Dit versnipperen voor biomassa van bomen moeten sneuvelen voor busbanen, gebeurt dus door het hele land. Overal worden busbanen aangelegd en de naastgelegen bomen gekapt, en versnipperd voor biomassa. Net vorige week nog 31 bomen in Aalsmeer. Ook weer in Leek sneuvelen bomen voor de busbaan. Eerder in Utrecht bij de Uithoflijn En nog eens 86 bomen voor een busbaan aan de Aalsterweg in Stratum, gemeente Eindhoven en Landsmeer. Oh en in Hilversum in 2017 vergiste men zich van straat, 380 bomen voor niks gekapt.

Voor de C02-berekening van de “duurzame” busbaan is de kap van deze bomen, noch de terugplaatsing ervan meegenomen. De resultant van de bomen is niet eenvoudig getalsmatig bepaalbaar. Want als je bomen omhakt om ze vervolgens te laten versnipperen door het werk/leerbedrijf (met allerlei diesels) en vervolgens op te stoken, was het dan wel zo duurzaam?

De busbaan Dichterswijk is het projectmatige vervolg op de busbaan Transwijk, waarbij 280 bomen zijn gekapt, en die ook allemaal niet in de DuboCalc zijn toegepast. Dat gebeurde tot grote onvrede van de bewoners van de wijk, waar echter in het filmpje van de gemeente Utrecht ook niets over is vermeld. Stichtingen Tafelboom en Bouwloods hebben de bomen gedoneerd gekregen en hebben daar respectievelijk tafels en houtsnippers van gemaakt, welke laatste zijn versnipperd door een werkervarings/leerbedrijf en gebruikt als biomassa.

Maar Utrecht heeft bij de busbaan Transwijk destijds voor het eerst DuboCalc toegepast en omdat dat nauwelijks maatregelen opleverde heeft Utrecht adviesbureau Witteveen+Bos ingeschakeld. Zo heeft de gemeente Utrecht vervolgens besloten om voor de busbaan Dichterswijk een MKI-referentieberekening (MKI = Milieukostenindicator) met DuboCalc te maken en als eis gesteld dat de uitkomst van deze berekening met 10% verbeterd moest worden.

Bewoners zijn verdeeld. Dat komt meestal omdat er veel ambtenaren onder de bewoners zitten die reageren, maar goed een kniesoor die erop let. Zo laat DUIC reageerders aan het woord. Een bloemlezing geeft al wel aan hoe wisselend er over de uitvoering gedacht wordt:

Theo:

Mooi dat de bussen op dat traject vlot door kunnen rijden. Dat is beter voor de luchtkwaliteit en verlicht de verkeersdruk, die daar toch al hoog is.

Herman:

“Maar wasrcdecUithoflijn nog wel nut heeft, is deze busbaan geldverspilling. Paar bussen rijden paar minuten sneller….. Ondertussen zijn de fietsers en groen de dupe. Waar Anna Frank plein een mooie rotonde met grote bomen was en fietsers daar snel konden oversteken, ligt nu een groot en lelijk kruispunt met vele minuten tijdsverlies vanwege stoplichten.”

Is het erg. Ja het is best een beetje erg. Maar het is nog niet zo een klucht als dat je zoekt op de DuboCalc voorbeeldprojecten, hoeveel bomen daar voor zijn omgehakt. Modelproject A27, honderden bomen  en bij de A12 nog eens duizenden bomen. Hartstikke duurzaam allemaal. A15, nog weer duizenden bomen en er komt klimop voor terug. Of bij de A6, het hele natura2000 natuurgebied Muiderberg. En als we niet oppassen binnenkort ook nog de hele Strabrechtse Heide, het natuurreservaat dat in de weg ligt aan de A67. Bomen sidderen dan ook van het woord DuboCalc. Je kan dat zelf uittesten, door als je last hebt van de blaadjes, zachtjes DuboCalc te fluisteren. .

Hoera alle bomen weg en wel 10% MKI-referentieberekeningverbeterd. Het mag in de krant. En op nu.nl mocht het ook. Zo veel mooie verwachtingen. En zo veel DuboCalc. Nou dan moet het haast wel duurzaam zijn. Leuk, om van de vakantie af te vragen, hoe dat nou kan. Hoezo al die prutsboompjes. Hoezo in een bak? De folder spiegelde het nog zo mooi voor.

Het aanleggen van de busbaan start in november en duurt een jaar. Weest gewaarschuwd. Aanbestedingsnieuws komt graag onverschillige beleidsmedewerkers een schop onder hun kont geven. Wij hebben een geheugen.

 

Hoe het was, busbaan Dichterswijk: 

 

En hoe het moet worden, busbaan Dichterswijk: 

En now we wait….

Edit 4 oktober 2023:

Zowel KWS als VHB hebben plaatjes van de oplevering gepost. Vooral bij KWS is zichtbaar moeite gedaan om zo veel mogelijk narcissen op de foto te zetten. Naast de iele takjes. Dat begrijpen we. Als civiele aannemer ben je natuurlijk geen bomenkweker. Maar met de interne creativiteit kun je nog veel oplossen.

Busbaan Dichterswijk – Van Hattum en Blankevoort (vhbinfra.nl)

Busbaan Dichterswijk in Utrecht officieel opgeleverd met materialenpaspoort – KWS

We zijn ook niet elke dag in Utrecht, Medewerkers van Utrecht misschien ook niet. Maar goed sint Google staat ons bij als het gaat om het overheidsinkoopmotto: value for taxpayers money.

3 thoughts on “PIANOo publiceert praktijkklucht ‘duurzame’ Utrechtse busbaan

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *