PIANOo post stappenplan innovatiepartnerschap

In de Europese aanbestedingsrichtlijn uit 2014 is een nieuwe, vrij onbekende aanbestedingsprocedure opgenomen. Dat is de Innovatiepartnerschap. Die is bedoeld voor innovaties die niet uit zichzelf door de markt worden ontwikkeld. In het stappenplan licht PIANOo toe hoe de innovatiepartnerschappen werken. Het is heel overzichtelijk. Vooral omdat eruit zonneklaar blijkt, dat je dat als ondernemer echt niet moet willen.

Een innovatiepartnerschap is een aanbestedingsprocedure, waarbij de aanbestedende dienst een samenwerkingsverband aangaat met één of meerdere bedrijven voor de ontwikkeling en afname van een innovatieve oplossing. Hierbij spreekt de aanbestedende dienst af dat het de ontwikkelde oplossing inkoopt, als deze voldoet. Een innovatiepartnerschap is geschikt voor de ontwikkeling van innovaties, die de markt niet uit zichzelf ontwikkelt.

Het PIANOo stappenplan is een heel praktische visualisatie van het proces van prototype ontwikkeling via een aanbesteding. Dat biedt ook wel een aardig inzicht in hoe de rijksoverheid een innovatie voor zich ziet. Waarschijnlijk denkt elke innoverende ondernemer, wat een on-creatief gedoetje. Dat werkt toch nooit? Met name de passage dat de overheid het intellectuele eigendom toebedeelt, zal veel innovatieve ondernemers tegen de borst stuiten. Ook kun je je afvragen of het stappenplan nog wel in lijn is met de Aanbestedingsrichtlijn. Het is dus geen wonder dat het innovatiepartnerschap nog niet heel veel voorkomt.

Beschikbaarheid op de markt

Innovaties die niet uit zichzelf door de markt worden ontwikkeld, moet niet al te letterlijk gezien worden. Want elke innovatie kan door de markt worden ontwikkeld. De vraag naar een al uitgevonden innovatie kan uitblijven. Of een innovatie heeft een launch customer nodig. De precieze marktsituatie is niet meegegeven in de Aanbestedingsrichtlijn.

De aanbestedingswet vermeldt dat in de definities in artikel 1.1

procedure van het innovatiepartnerschap: procedure waarbij alle ondernemers een verzoek tot deelneming mogen indienen naar aanleiding van een aankondiging voor een opdracht die is gericht op de ontwikkeling en aanschaf van een innovatief product of werk of een innovatieve dienst welke niet reeds op de markt beschikbaar is en waarbij door middel van onderhandelingen met een of meer van hen naar definitieve inschrijvingen wordt toegewerkt;

Patenten en innovaties niet alleen voor gehele producten gelden maar ook voor een deel ervan. Je kan een schoenlepel willen die ook flessen opent en dat wordt niet op de markt geleverd maar gemeente A. heeft daar een grote behoefte aan. Een schoenlepel is dus op de  markt. Een flessenopener ook. Maar de vernuftige combinatie niet. Is het dan op de markt of is het dan niet op de markt?

Europa Decentraal licht de bepaling dan ook net iets anders toe:

Dit partnerschap is dan bedoeld voor de ontwikkeling en vervolgens aankoop van nieuwe, innovatieve producten, diensten of werken, zonder dat een afzonderlijke aanbestedingsprocedure voor deze aankoop nodig is.

Uitontwikkelde innovaties blijven verkopen

Het probleem met innovaties en aanbestedingen schuilt hem er in, naar het inzicht van de Redactie van Aanbestedingsnieuws dat de tender niet eenvoudig toe kan vragen naar een gepatenteerde uitvinding. Een patent is als het ware een “productmonopolie”, terwijl het concept aanbesteden uitgaat van meerdere aanbieders die concurrerend moeten inschrijven.

Als de tender gespecificeerd wordt uitgeschreven, zodat in elk geval de gepatenteerde uitvinding voldoet, geeft het bedrijfsgeheimen weg. Als de tender te algemeen wordt gelaten, loopt men het risico dat de tender niet bij de ideale gepatenteerde uitvinding uitkomt maar bij een concurrent die het wiel nog opnieuw moet uitvinden. Hoe de tender ook in de markt wordt gezet, het komt niet bij de ideale -want enige- aanbieder uit, en als het dan wel doet is naar de leverancier toegeschreven.

Het innovatiepartnerschap probeert dat op te lossen voor het prototype. Een prototype mag dan in overleg met de klant worden ontwikkeld maar de klant mag het niet hebben over de prijs, gunningscriteria en minimumeisen; want dan moeten andere aanbieders ook een eerlijke kans krijgen. Dat is een beetje autistisch gedacht van de Europese wetgever. Ook in het PIANOo stappenplan is dat autisme meegenomen c.q. overgeërfd. Van stap1 de gezellig samen met elkaar vraagarticulatiefase verander je ineens naar stap 2: openlijke vijandigheid, extreme afstand, geen overleg en de mogelijkheid dat een overheid er met al je goede werken vandoor gaat, ofwel de aanbesteding.

Op het moment dat de samenwerking goed verloopt, je over en weer begrijpt wat de behoefte is en dat je daarin kan voorzien met behulp van een innovatie, als je eigenlijk met elkaar in zee wil voor een langere tijd, springt de inkopende overheid (moet van Europa) het water uit en zoekt op het strand, voor iedereen zichtbaar, allemaal andere kandidaten om mee in zee te gaan. Staat de innoverende ondernemer daar in zijn eentje met de opblaasregenboogeenhoorn en 4 peddels. Daar word je echt heel kwaad van. Is de perfecte innovatie soms nog niet goed genoeg?

De aanbesteding met daarin de wederzijds ongewenste concurrenten, blijft steeds hinderlijk tussen vraag en aanbod komen.

Onbekend maakt onbemind

Het allerergste is, dat blijft ook zo. Als het prototype geleverd is en het de markt op kan, dan wordt het dus nog niet zomaar gekocht door aanbestedende diensten. Want je kan niet in een tender vragen naar een nieuwe, gepatenteerde oplossing. Het revolutionaire idee kan dus niet van start.

Nu weten aanbestedende diensten niet altijd dat de innovatie gedaan is. Het komt eenmaal in de krant, het oordeel is handig en de vraag is er niet naar want het is onbekend. Waar blijft de tender voor “gat in de markt”, de “revolutionaire oplossing”? En zelfs al was die tender er. Dan kan de ondernemer niet noodzakelijk ook het gepatenteerde leveren in de gevraagde snelheid. De aanbestedende dienst heeft net al het overleg gesaboteerd en over de prijs of gunningscriteria mag je het niet hebben. De productielijn moet nog helemaal opgezet en ingericht worden. Maar hoe? Zoals de klant het hebben wil maar die zegt niets. Want het gaat met een aanbesteding. Die goodwill, de inkoopbehoefte in principe op basis waarvan de lopende band kan gaan draaien, blijft dus uit, want dat is in strijd met het gelijkheidsbeginsel.

Aanbestedingen zijn inkoper-geörienteerd en de markt kan dus de inkoper niet proactief met innovaties bestoken, wanneer die met een aanbesteding moeten worden binnengehaald. Dat is natuurlijk eeuwig zonde. De procedure gaat er juist van uit dat de aanbestedende dienst in de lead is en de innovatie bedenkt. De ondernemer bedenkt een uitvinding en weet ook waarom dat gepatenteerd is.

Praktijk

Het is in elk geval een ondraaglijk stukje wettekst. En naar het idee van 3a3 Publishing zo onuitvoerbaar dat innovaties niet op deze weg van de grond kunnen komen. Toch zijn er nog een heleboel van. Voor duurzame integrale kindcentra. En kademuren. Gelukkig maar want zo kon het IVF toch een early natuurbrand detector gunnen aan Van der Sat uit Noordwijk. Dat heeft niet voorkomen dat de Deurnese Peel in brand is gevlogen, maar het begin is er.

Aanbestedingsnieuws weet wel van aanbestedende diensten die met een flink schuldgevoel naar leveranciers rondlopen. Als je het ooit nog goed kan maken met de leveranciers waarbij je het echt volkomen verbruid hebt door een rottige aanbestedingsprocedure, kan daar nog best wel productiviteit uit voortkomen. Al wordt het nooit zo mooi als het had kunnen zijn. Met allemaal niet-afgefikte natuur.

We hebben dus nog wel een aanvulling op dit stappenplan:

Stap 5: Sorry zeggen tegen de mensen die je deze procedure hebt aangedaan

Stap 6: Nooit meer deze procedure gebruiken.

https://www.tenderned.nl/tenderned-tap/aankondigingen/search/innovatiepartnerschap

De tekst uit de Aanbestedingsrichtlijn 2014/24 over het innovatiepartnerschap:

Artikel 31

Innovatiepartnerschap

1.   Bij een innovatiepartnerschap kan elke ondernemer naar aanleiding van de aankondiging van een opdracht een verzoek tot deelname indienen door verstrekking van de door de aanbestedende dienst gevraagde informatie voor de kwalitatieve selectie.

De aanbestedende dienst geeft in de aanbestedingsstukken aan dat er behoefte is aan innovatieve producten, diensten of werken, en dat met de aanschaf van reeds op de markt beschikbare producten, diensten of werken niet in die behoefte kan worden voorzien. Ze geven aan welke elementen van deze beschrijving de minimumeisen zijn waaraan alle inschrijvingen moeten voldoen. Dit wordt voldoende duidelijk aangegeven zodat ondernemers kennis kunnen nemen van de aard en de strekking van de gevraagde oplossing en kunnen besluiten al dan niet om deelneming aan de procedure te verzoeken.

De aanbestedende dienst kan besluiten het innovatiepartnerschap met één partner te sluiten, dan wel met verschillende partners die afzonderlijke onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten voor hun rekening nemen.

De termijn voor ontvangst van verzoeken tot deelname bedraagt minimaal dertig dagen, te rekenen vanaf de verzenddatum van de aankondiging van de opdracht. Alleen de ondernemers die na de beoordeling van de verstrekte informatie daartoe door de aanbestedende dienst worden uitgenodigd, kunnen aan de procedure deelnemen. De aanbestedende dienst kan overeenkomstig artikel 65 het aantal geschikte gegadigden dat tot deelneming aan de procedure worden uitgenodigd, beperken. De opdracht wordt uitsluitend gegund op grond van het criterium van de beste prijs-kwaliteitsverhouding in overeenstemming met artikel 67.

2.   Het innovatiepartnerschap dient te zijn gericht op de ontwikkeling van innovatieve producten, diensten of werken en de daaropvolgende aankoop van de daaruit resulterende leveringen, diensten of werken, mits deze voldoen aan de prestatieniveaus die tussen de aanbestedende diensten en de deelnemers zijn afgesproken en onder de maximumkosten blijven.

Het innovatiepartnerschap zal worden gestructureerd in opeenvolgende fasen die de reeks stappen in het onderzoeks- en innovatieproces volgen, hetgeen de fabricage van goederen, de verlening van diensten of de voltooiing van werken kan omvatten. In het innovatiepartnerschap worden tussentijdse, door de partners te bereiken doelen bepaald, en wordt voorzien in betaling van de vergoeding in passende termijnen.

De aanbestedende dienst kan op basis van deze doelen na elke fase besluiten het innovatiepartnerschap te beëindigen of, bij een innovatiepartnerschap met verschillende partners, het aantal partners te verminderen door individuele opdrachten in te trekken, mits de aanbestedende dienst in de aanbestedingsstukken heeft aangegeven dat hij van die mogelijkheden gebruik kan maken, alsmede de voorwaarden daarvoor.

3.   Tenzij in dit artikel anders bepaald, wordt door de aanbestedende dienst met de inschrijvers over hun eerste en over elke daaropvolgende inschrijving, met uitzondering van de definitieve inschrijving, onderhandeld om de inhoud ervan te verbeteren.

Over de minimumeisen en de gunningscriteria wordt niet onderhandeld.

4.   Tijdens de onderhandelingen waarborgen de aanbestedende diensten de gelijke behandeling van alle inschrijvers. Hiertoe verstrekken zij geen informatie op een discriminerende wijze waardoor bepaalde inschrijvers kunnen worden bevoordeeld. Zij stellen alle inschrijvers wier inschrijving niet is afgewezen overeenkomstig lid 5 schriftelijk in kennis van eventuele andere wijzigingen in de technische specificaties of andere aanbestedingsstukken dan die waarbij de minimumeisen worden vastgesteld. Na deze wijzigingen bieden de aanbestedende diensten de inschrijvers voldoende tijd om hun inschrijvingen naar aanleiding van deze wijzigingen, indien nodig, aan te passen en opnieuw in te dienen.

Overeenkomstig artikel 21 maken de aanbestedende diensten de vertrouwelijke inlichtingen die een aan de onderhandelingen deelnemende gegadigde of inschrijver heeft verstrekt, niet zonder diens toestemming aan de andere deelnemers bekend. Deze toestemming mag geen algemene strekking hebben, maar moet verwijzen naar de beoogde bekendmaking van specifieke inlichtingen.

5.   Er kunnen tijdens procedures voor innovatiepartnerschappen in opeenvolgende fasen onderhandelingen plaatsvinden om het aantal inschrijvingen waarover moet worden onderhandeld te beperken door middel van het toepassen van de gunningscriteria die in de aankondiging van de opdracht, de uitnodiging tot bevestiging van belangstelling of de aanbestedingsstukken zijn vermeld. De aanbestedende diensten geven in de aankondiging van de opdracht, de uitnodiging tot bevestiging van belangstelling of in de aanbestedingsstukken aan of zij van deze mogelijkheid gebruik zullen maken.

6.   Bij het selecteren van de gegadigden hanteren de aanbestedende diensten in het bijzonder criteria inzake het potentieel van de kandidaten op het gebied van onderzoek en ontwikkeling en hun vermogen om vernieuwende oplossingen te ontwikkelen en toe te passen.

Alleen de ondernemers die na beoordeling van de gevraagde informatie door de aanbestedende dienst daartoe worden uitgenodigd, kunnen projecten voor onderzoek en ontwikkeling indienen die voldoen aan de door de aanbestedende dienst vastgestelde behoeften en waaraan niet door bestaande oplossingen kan worden voldaan.

In de aanbestedingsstukken bepaalt de aanbestedende dienst welke regelingen op de intellectuele-eigendomsrechten van toepassing zijn. Bij innovatiepartnerschappen met meer partners mag de aanbestedende dienst voorgestelde oplossingen of andere door een partner in het kader van het partnerschap meegedeelde vertrouwelijke inlichtingen, overeenkomstig artikel 21, niet aan de andere partners zonder de instemming van die partner bekendmaken. Deze toestemming mag geen algemene strekking hebben, maar moet verwijzen naar de beoogde bekendmaking van specifieke inlichtingen.

7.   De aanbestedende dienst ziet erop toe dat de structuur van het partnerschap en in het bijzonder de duur en de waarde van de verschillende fasen een afspiegeling zijn van de innovatiegraad van de voorgestelde oplossing en de reeks van onderzoeks- en innovatieactiviteiten die vereist zijn voor de ontwikkeling van een innovatieve en nog niet op de markt beschikbare oplossing. De geraamde waarde van de leveringen, diensten of werken mag niet buiten verhouding staan tot de investering voor de ontwikkeling ervan.

Ook relevant: