Pacht en aanbesteding

Het is hoog tijd dat wij het eens gaan hebben over pacht en aanbestedingen. Twee dingen die helemaal niets met elkaar zouden te maken moeten hoeven hebben, voor zover aanbestedingsregelgeving koop en de bouw van werken: aanneming probeert te regelen. Wie gaat er nu pacht aanbesteden? Nou de gemeente Buren is inmiddels niet alleen.

Pacht is een rechtsfiguur net als koop, huur en aanneming en hypotheek en huwelijk dat zijn. Dat zijn al uit de Romeinse tijd of nog ver daarvoorovergeleverde rechtsfiguren. Pacht wordt het meest geassociëerd met het boerenleven van de Middeleeuwen, toen boeren in ruil voor de overdracht van pacht het land van de graaf mochten bewerken en de opstallen benutten.

Pacht komt ook voor bij café’s waarbij de verpachter bijvoorbeeld een Heineken is, Sjoerd Kooistra sloot er vele voor de hele korte Leidsedwarsstraat. Het hoeft bij pacht dus niet te gaan om een overheidspacht en ook niet per se om landbewerking.  Maar dat is wel hoe het nog tot 2015 het meest voorkwam, dat pacht. Dus wat is het nou, ja dat is net zoiets als vragen wat is huwelijk, het hangt er ook maar vanaf met wie en hoe.

In ruil voor dat land/cafe/bla staan de pachters een canon af. Het lijkt daardoor op huur, maar het is toch heel anders, zo anders dat we er een complete wet voor hadden, maar die is nu omgeschreven in het Burgerlijk Wetboek. Dit BW is van de tijdelijkheid. Je kan pacht voor 3 jaar afsluiten. Maar allerlei mensen hebben nog wel eeuwigdurende pacht en daar kom je dan niet zomaar van af.

Wat heeft dat nou met aanbesteding te maken, nou eigenlijk helemaal niks. Maar wat je pacht is dus onder in het Nederlands recht, onder bezwarende titel. En ook in de aanbestedingsrichtlijn staat iets over verkrijging onder bezwarende titel. Maar niemand weet precies wat daarmee bedoeld is en jurisprudentie is er oo kniet over. En daarmee valt het binnen de reikwijdte van de Europese Aanbestedingsrichtlijn. Volgens sommigen. De gemeente Buren was als eerste zo gek. Veel meer hebben we er daarna niet gezien.

En dat betekent dat die voor die 3-jarige pachtovereenkomsten die vroeger eeuwigdurend werden uitgegeven door een hereboer en recenter door de provincie of een andere niet-particuliere grootgrondbezitter. Die constructies werden generatie op generatie doorgegeven. Moet nu iedereen die daarvoor in aanmerking wil komen, daar evenveel kans op hebben, via een aanbesteding? Natuurlijk wil iedereen een ponyboer worden, tot de stal moet worden uitgemest. Dat is de vraag dus niet. De vraag is, als de aanbesteding ideaal zou werken, zou je dat dan moeten doen voor de uitgifte van pacht.

Zit even achterover om je af te vragen, of het nu ook zo moet zijn volgens dat EU-ideaal van vrij verkeer van personen; dat een willekeurige ponyboer uit Groningen, in de hele Europese Unie evenveel kans moet maken, om pony’s te houden op de citroenplantages in Zuid-Sicilië. Het is compleet andere grond, in een compleet ander klimaat, de ponyboer weet niet hoe die dat gras daar moet inzaaien, of er ook daasvliegen zijn, hoeveel water zo’n pony drinkt, als het 45 graden is. welke hoefsmid en welke veearts hij moet hebben en moet die man dan ook zijn hooimachine overal mee naartoe? Ponys kan je misschien theoretisch overal houden, je wil ze niet elke 3 jaar door heel Europa laten trekken, en met je citroenbomen kan dat al helemaal niet, iedere 3 jaar opnieuw uitgraven.

De kortcyclische termijn van de nieuwe pachtovereenkomst is sowieso problematisch voor het rendement van het boerenbedrijf. Maar stel dat het een groot succes zou zijn en de boer over 3 jaar de aanbesteding voor de volgende pachtovereenkomst verliest, waarna hij de pony’s weer kan inschepen om er in Polen mee te ponyen. En dan hebben we het nog niet over vruchtwisseling in , dat als elk contract maximaal 3 jaar zou lopen, onmogelijk wordt om uit te voeren want wie pacht het nu voor drie jaar om de grond vervolgens 2 jaar braak te laten liggen?

Inmiddels is het dus losgebarsten, de pacht-aanbestedingen.  Zo is er een Inschrijving pachtuitgifte t.b.v. experiment ‘Akkernatuur’ Zegenpolder te Rhoon   in provincie Zuid-Holland. En die is niet alleen: Zilte landbouw en/of Aquacultuur, Eems-Dollard regio  door de Provincie Groningen Dat is dan nog niet alles. Bij pacht zit ook een jachtrecht. Je mag de vossen die je kippen opvreten vangen op gepachte grond. Via Animal Rights begrepen we dat er zelfs door de Belgische Staatsbosbeheer, jachtrechten in concessie worden uitgegeven. Er valt geen drempelwaarde aan te plakken want de oogst is niet van tevoren op waarde bepaalbaar. Is het echt zo dat je pacht moet aanbesteden? Laat elk weldenkend mens nu maar hopen van niet.

Ja, de vraag is wanneer overschrijd je een drempelwaarde, als het gaat om (goedkope) landbouwgrond en de opbrengst van die grond alleen door te werken gegenereerd wordt en naar zijn aard zeer risicovol is. Wat als de oogst mislukt? Als je citroenen probeert te planten in Hollandse klei, komt de opdracht vast niet boven de aanbestedings-drempelwaarde.

En dan even terug naar de concrete aanbestedingen van iets met pachtuitgifte. Wat is daar landbouw aan? Wat is “akkernatuur”, langs de voormalige stortplaats van Rhoon, dan moet je wel heel beroofd zijn van het concept “natuur”, akkernatuur past in het rijtje industrieterreinnatuur en snelwegnatuur. We willen u een citaat van de Grauwe Kiekendief, kenniscentrum voor akkervogels, niet onthouden:

Wat dat precies betekent? Dat wordt op dit moment gedefinieerd met dit experiment en de gerichte voorzet die het geeft voor het samengaan van efficiënte gewasproductie én natuurwaarden. Aansturend op een verdedigbaar verdienmodel voor duurzame akkerbouwers en het realiseren van deze hoogwaardige akkernatuur is het cruciaal om de theorie van inclusieve landbouw in praktijk te toetsen.

Blijkbaar is lokaal weekblad De Schakel toch achter een ondernemer gekomen die hier “akkernatuur” gaat leveren. Een gebiedscoöperatie genaamd Buijtenland van Rhoon wil er natuuroevers realiseren. Dat is een onderneming die is begonnen op verzoek van de provincie al in 2015

https://www.deschakelalbrandswaard.nl/nieuws/algemeen/46726/bodemsanering-rhoonse-stort-en-herinrichting-zegenpolder-  Dat loopt al sinds 2017, onder de naam “Experiment Hoogwaardige (Red AN: komt ie weer) Akkernatuur 2017”  De grond wordt afgegraven in het natuurgebied en de klei wordt gebruikt om de stortplaats af te dekken.

In de Eems-Dollard wordt dit trucje herhaald. Daar wordt “zilte teelt” in pacht uitgegeven voor 6 jaar. Zilte teelt, dan moet je denken aan strandbiet en zilte zeeaster, of zeekool. Reuze interessant, gewassen kunnen blijkbaar lijden aan zoutstress en krijgen zo genetische afwijkingen waardoor ze tegen te veel zout kunnen. Het is nog eetbaar ook. In Texel was daar nog een bedrijf failliet in gegaan maar nu staat er zo’n order voor op TenderNed. Ook fraai. Had dat wat eerder gedaan, overheid!

Maar goed, zilte teelt of niet ons klinkt het hele gebied Eems-Dollard als afvoerputje van de Waddenzee al niet zo in de oren als de meest logische plek voor teelt van lamsoren. De Eems ontspringt ergens in Bielefeld en zit bij de Dollard vol zware metalen. Komen ook hier weer “nieuwe natuuroevers”, zoals ook in Rhoon? Volgens de meest recente kamerbrief wordt het buitendijkse slibsedimentatie in verband met al het gebagger.

Aanbestedingsnieuws denkt dat daar de keuze pacht aan te besteden vandaan komt. Voor zover “aanleggen akkernatuur” neerleggen voor nieuwe natuur neerkomt op ” sloot uitbaggeren en het slib over de stortplaats”; daar moet iedere ondernemer natuurlijk evenveel kans op maken, volgens het gelijkheidsbeginsel, dus toch maar op de zekerheid op TenderNed zetten. Dat neemt niet weg dat de uitgifte van pacht naast alle praktische problemen voor de boerenstand toch wel een echte nachtmerrie moet zijn, waarvan niemand de afloop kan kennen.