Paasspecial: Het probleem met aanbesteden is niet een anarchiewens
Aanbestedingsnieuws zag een jonge aanbestedingsprofessional werkzaam bij de overheid op de tamtam slaan dat we maar niet te veel moeten zeuren en klagen dat aanbesteden niet werkt, je moet je gewóón aan de regels houden.
De ander wordt wil tot anarchie verweten. Wat is het tegenovergestelde? Wille zur macht? Je wil het onmachtige wezen zijn dat zich alleen maar aan de regels moet houden, maar we weten beter. Sommige regels zijn more equal dan andere.
Deze drift komt tegenwoordig bij veel jonge mensen voor, die de coronasituatie overleefd hebben, ich muss, du sollst, alle andere mensen moeten zich aan de regels houden want ik doe dat ook. Ik moet aanbesteden dus jij moet inschrijven op een aanbesteding. Ich muss helemaal niegs, ich bin bevrijd door de Amerikanen om mijn aanbestedingsadvies vrij te verkopen. Graag of niet.
Was het maar zo simpel, dat mensen het aanbestedingadvies van 3a3 móesten afnemen. Deze jonge aanbestedingsprofessional kan namelijk nog heel wat aanbestedingsadvies gebruiken. Inkopen is vrijheid. Zonder een vrije markt, valt er niets te kopen. Dan is het geen kopen meer.
Dan is het produceren in een planeconomie. Vrijheid heeft anarchische trekken, maar dat is niet omdat het rebels is, dat is omdat het vrij is, met autonome spelers. Dat kan je niet anders willen. Vrijheid is een duur bevochten concept, als je het inlevert aan de eerste de beste, krijg je het niet zomaar meer terug.
De markt is vrij om te leveren. Die vrijheid wordt niet begrepen door iedereen en in een systeem dat van regels aan elkaar hangt voor elk functioneren, zoals de overheid in wezen is, is het ook echt weleens moeilijk om om te denken, naar hoe het hoort. Vrijheid is al beperkend genoeg. In vrijheid kan je ook niet alles. Concurreren met de landsadvocaat bijvoorbeeld. Dat valt nog niet mee. Tolken aanbesteden, dat is ook al zoiets.
Je kan wel opmerken dat de leveranciers zich aan de regels moeten houden, als ze er geen zin in hebben in je aanbod van werk, omdat de regel niet werkt, krijg je aanboduitval en dat is ook voor de regelzuchtige ambtenaar suboptimaal. Onbereidheid het problematische van de eigen houding te veranderen maakt de suboptimaliteit onvermijdelijk en langdurig. Dell reageert niet op de tender dus je krijgt ook geen goedkope laptop van de zaak. Jammer joh. Ook al voel je het nog niet, het regent de aanbestedingsprofessionals uiteindelijk terug op eigen hoofd.
De quasi-anarchie van de markt accepteren en jezelf verbeteren zodat de leveranciers je ook willen hebben, is de enige optie. De overheid blijft ons marktdeelnemers maar onleesbare en kleuterachtige tenders door de strot rammen met onmogelijk om werkelijk te leveren eisen, zoals bankgaranties. Moet je het aanbestedingsboek en de duurzame ledverlichting en de kwaliteitsmerk brandweerwagens nog hebben of niet?
Bij een inkoop in de vrije markt zijn altijd twee of meer spelers betrokken die elkaar steeds waarderen door het verlenen van tegenprestaties. Wanneer een van de spelers op zijn strepen gaat staan en de beste waar eist, is het niet gegarandeerd dat het die ook echt krijgt, het feit is wel dat loyaliteit en kwaliteit beloond wordt met klandizie. In een gebroken wereld zie je dat het moeilijk is om ook werkelijk op loyaliteit te belonen.
Hoe is de vrije markt zonder overheid? Er is altijd een vrije markt. Ceaucescu moest de nertsmantels ook op de vrije markt inkopen. Een branche die nog lang overeind en zelfstandig blijft, zelfs in een communistische samenleving, is de horeca. Heb je net een leuke horecazaak met goed personeel ontdekt, blijkt dat het management ineens is uitbesteed aan een waardeloze, rotte appel. Dat kan. Het zijn autonome spelers en het ene bedrijf is beter dan het ander in werven van personeel. Soms kom je er niet vanaf. Het goede personeel lijdt en rent deels weg. Moet je er nu wel geld uitgeven zodat ze het beter doen of geen geld geven zodat ze het management dat niet functioneert, straffen?
In de praktijk is de invloed van de koper wel genoeg om enige invloed uit te oefenen in het assortiment, maar niet genoeg om het hele bedrijf maar te runnen. De klant is dan wel koning, de koning kan niet alles alleen. De toerist kan zichzelf geen nieuwe toeristische informatie geven.
Ok toegegeven, kennis lijkt tegenwoordig gratis. Googlen, dat is dus de gratis-kennisbox die iedereen heeft, kun je mee doen wat iedereen doet. En wat iedereen tegenwoordig doet is Indiaas eten, want die zijn het handigst in met SEO hun restaurants boven krijgen. Kennis is een les uit pijn. Uit dagenlang door te stad slenteren tot het leuke restaurant boven kwam.
Het probleem met aanbesteden is fundamenteler dan dat van de individuele actor die moet opereren in een vrije markt met een wetgever die heimelijk communistische ambities verstopt in wetgeving. Yosarian zijn strijd is simpel, meedoen met gevaar voor eigen leven of er mee ophouden, ook met gevaar voor eigen leven.
Het raakt aan meerdere meer filosofische problemen, die ook altijd een probleem blijven, ook als er een beslissing valt. Het gaat over hoe organisaties samenwerken in een situatie waarin niet voldoende gedeelde waarden zijn om daadwerkelijk samen te werken, over ethische normen in het geval dat er te weinig normen zijn die de situatie adequaat weergeven, het borgen van kennis, het opereren op een verwachte toekomst, zonder dat die zich vastlegt in ellende.
Uitleggen aan een Yosarian waarom de Catch 22 een Catch 22 is, of wat het gevolg ervan is, valt niet mee. Op het einde van de film treedt Yosarian in discussie met de dokter. Het is een faalstrategie om gedaan te krijgen van de dokter wat Yosarian wil. De dominante speelstrategie van mensen gevangen in het frame is om het werk uit te voeren, tot het te gortig wordt. Er zijn er die ook de te gortige onuitvoerbaarheid ook nog uitvoeren. Gelukkig zit niet iedereen zo in elkaar en zijn er ook echt mensen die het goede willen doen zonder direct te parasiteren op wat bedoeld is als investering. Dat is enorm kwetsbaar, zoals iedereen in een Catch 22,
Op het slagveld van aanbestedingen is iedereen kwetsbaar. Je kan ook naar huis en thuis een verkeerd ingekocht regeringsvliegtuig op je kop krijgen. Metaalmoeheid. In een parallel universum zitten gepensioneerde aanbestedingsdirecteuren met een rovende thuiszorg die zorgvuldig is samengesteld met social return. Aanbestedingsnieuws smalltalk daar niet om, wij hebben zelf ook een oma. Daar begon de hele aanbestedingsexercitie mee.
Adviseurs die zeggen dat je je maar gewoon aan de regels moet houden bij het inkopen van driehoeksborden, hebben ook WMO-thuiszorg nodig. Zoals het gaat, hoeft het niet. Dat mensen een keuze hebben, is lastig uitleggen als mensen zelf geen keuze ervaren.
Aan tegenstrijdige regels kan men zich niet houden. Als de regel zegt, sla hier tegelijk links en rechts af, dan kan je dat niet doen. Toch moeten er dingen gebeuren. Er moet worden ingekocht. Dat er in de tussentijd een deels werkbare uitvoeringspraktijk is ontstaan met het aanbesteden heft het probleem “tegenstrijdige regelgeving” niet op.
Het is van belang dat de yosarians hun rol op het strijdtoneel aanbesteding goed zien, zodat ze niet voortijdig van het toneel af lopen. Wie kan hen nou beter opleiden dan 3a3 Publishing. Toch zijn we nog geen tender tegengekomen.
Minister Kamp: probleem zit in de toepassing aanbestedingsregels
Minister Kamp over APK-keuring tegen BNR: “stom van me”