NEVI Webinar Open Inkoop in Beeld

Open Society Foundation hield een onderzoek naar de behoefte aan een Open Inkoop Register. Dat was in het kader van het Actieplan Open Overheid 2020 – 2022.

Dat bestaat uit 13 actiepunten. Een van de 13 actiepunten is het opzetten van een Open Inkoop/Contract Register. Er is nu geen landelijk contract register en daardoor is ook de toegankelijkheid niet voldoende.

Op dit moment ervaren hergebruikers (Bedrijven, journalisten en het maatschappelijk middenveld) dat niet alle informatie ook echt beschikbaar is en ook niet doorzoekbaar, zo stelt het OSF.

De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in de livestream, aan elkaar gepraat door Siep Eilander. Het OSF houdt een presentatie over het onderzoek, ook komt er een journaliste aan het woord uit Tsjechië, zij vertelt dat in het Oostblok al zulke contracten allang openbaar zijn, onder de suggestie dat die openbaarheid vooruitstrevend is.

Het Webinar over het rapport is hieronder het artikel of via de navolgende link https://www.youtube.com/watch?v=lAgZvs4TZeY na te bekijken, dat is al wel 8x gedaan, maar toch echt de moeite waard.

Aanbestedingsnieuws is ook nog gevraagd om hier een lichtje op te laten schijnen. Dat hebben we ook gedaan. Misschien is het toch nog aardig om dat lichtje wat toe  te lichten.

Aanbestedingsnieuws heeft aangegeven dat tot onze eigen verbazing zelfs in diverse staten in Amerika zulke contracten openbaar zijn, en dat dit ook een strategisch nadeel oplevert voor de overheid en de belastingbetaler, vanwege de strategische interdependente belangen van inkoper en verkoper.

Maar hoe zeiden we dat dan precies ook weer… We oreren er maar even opnieuw over. Zo hebben we ondervonden dat we complete pdfs van contracten met prijzen en handtekeningen over de Amerikaanse stemmachines gewoon openbaar waren te downloaden voor wie vanuit Nederland wat handig kon googlen, zie Stemcomputerschandaal toont gebrek aan vertrouwen en Stemschandaal 2 Subcontracting maakt keten ontransparant

Dat is voor de overheid en de belastingbetaler een nadeel, omdat dergelijke informatie strategisch tegen je gebruikt kan worden, zoals dat het prijsopdrijvend werkt. Wanneer een ondernemer weet, wat je in elk geval over hebt, voor een bepaald product, zal hij ook zeker dat vragen.  De onderlinge gun-factor verdwijnt zo. Zeker wanneer dit op grote schaal gebeurt, helemaal in combinatie met aanbesteden, heeft dit ook gevolgen voor de reëele economie.

Het is moeilijk aan te geven waar het hem precies in zit. Complete openbaarheid van prijzen leidt tot stagnatie, en tot het verlies van de noodzaak van innoveren.  De ondernemer krijgt de omzet “toch wel”, hij is verzekerd van inkomsten, zijn kostje is gekocht. Dan had je daarnaast met aanbestedingen het onderhandelingsproces toch al kunstmatig uit het inkoopproces gesloopt. Van een vrije markt is dan bijna geen sprake meer, tenminste niet voor de inkopende overheid. Als je ervan uitgaat dat voor de meeste ondernemers de Overheid een kwart tot de helft van de klanten beslaat, zie je ineens duidelijker voor je dat de complete economie zo op de schop gaat.

Op ons komt dat over als een ja hoe zeg je dat nou …  bepaald type techniek waarin uit hoofde van het jarenplan alle prijzen openbaar waren. Dat is al intrinsiek onwenselijk. Wanneer prijzen door de feitelijke omstandigheden meer vast komen te liggen, de ondernemer wil niet omlaag, kan een overheid die vorige prijs ook weer terug-eisen van de ondernemer. Het vorige jaar c.q. contractsperiode wordt dan maatgevend voor het volgende jaar c.q. contractsperiode en dat geeft de ondernemer weinig flexibiliteit om te ondernemen. Het wordt dan wel heel letterlijk overheidsopdracht.  Waar je anders door wederzijdse flexibiliteit een win-win situatie hebt, kom je door volledige transparantie meer op een wurg-wurg situatie uit.

Tegelijk heeft openbaarheid dat ook juist, in elk geval ogenschijnlijk, als voordeel, als er sprake was van inkoopfraude is die niet, of veel moeilijker mogelijk wanneer de contracten openbaar zijn. Het is natuurlijk makkelijker om inkoopambtenaren tot in Yabyum te achtervolgen als je ook hun naam op het contract zag staan. Alhoewel je dat nooit zeker kan zeggen aan de hand van de stukken, alleen. Datajournalistiek is in die zin niets meer dan een papieren tijger najagen. En toch is dat precies wat journalisten doen en ook moeten doen, zeker in het geval van stemmachines. Criminaliteit probeert zich altijd aan het oog te onttrekken, een open database helpt daar wel wat aan maar het is geen panacee tegen alle misdaden.

Zo lijkt het of het kind met het badwater wordt weggegooid; waarbij het kind dan de vrije markt is en het badwater die ene ambtenaar die het secretaressewerk aan het bedrijf van zijn vrouw had gegund, waar hij toch al mee in scheiding lag. Dat probleem kun je misschien beter verhelpen met een eerlijkere alimentatieregeling. Grootschalige, internationale stemfraude met malafide stemcomputers, is echter alleen op te lossen met een rechtvaardig justitiëel apparaat, daar helpt geen open database aan.

mr. drs. S.M. Ploeg
aanbestedingsjurist/filosoof