Na de Pijp prikkelt ook Drenthe bijplaatsing met plastic groenperkjes
In een berucht psychologisch experiment van de Universiteit van Newcastle blijkt, dat er minder afval op straat ligt, als je her en der posters van enorme ogen ophangt, ten opzichte van als je er bloemenposters ophangt. Mensen krijgen het gevoel gezien te zijn en ruimen dan als vanzelf hun rommel op, is de gedachte. Enorme ogen moeten ook tot meer donaties voor het goede doel leiden. We hadden al meermaals over speltheorie en dat is dit dus ook weer, dit wordt dan de dictator game genoemd.
Als je mensen maar genoeg intimideert, geven ze dus vanzelf aan het goede doel en ruimen ze ook nog hun rommel op. Nogal wiedes, naar inzicht van de redactie van Aanbestedingsnieuws, zwaar geintimideerd kun je best mensen overtuigen om hun afval netjes in de prullenbak te werpen, alleen het woordje ” vanzelf” slaat dan nergens meer op. De onzichtbare hand moet niet al te zichtbaar worden. Bovendien kun je ook je kinderen prikkelen, ofwel opvoeden, al dan niet met een zichtbare hand, waarna ze dan ook als vanzelf hun rommel opruimen hun hele leven lang. Dat staat of valt helaas met defecteerders, die dan dus wat meer pedagogische overtuiging nodig hebben, al is een poster met ogen niet het eerste waar wij aan denken.
Een vergelijkbaar gedragspsychologisch wapenfeit dat in Groningen nog is uitgetest, is dat een eenmaal opgeruimde straat ook langer net blijft. De vraag of mensen gedrongen kunnen worden tot sociaal gedrag, stamt uit ander onderzoek, dat van de tegengestelde aanname uitging van James Wilson en George Kelling uit 1982* Daarin zou vandalisme en criminaliteit toenemen door graffiti op de straat. Mensen worden natuurlijk niet vermoord door graffiti maar de gedachte is dan dat graffiti zou uitlokken tot ander normoverschrijdend gedrag. Dat is nadien op zeer veel manieren herhaald.
Container geschiedenis
In stadsdeel Zeeburg is alles al eens eerder gebeurd en dus ook dit idee toegepast in de praktijk. Hier kwamen de eerste containersystemen en werd dus ook direct afval naast de bakken geplaatst. Niet zo gek want tot dan toe werd al het afval van Amsterdam gewoon op straat gesmeten en was afvaldag een waar feest, vergelijkbaar met de Ikea op 2e pinksterdag, waar je je hele huisraad vandaan kon halen. Toen kwamen er containers en ineens wil nu de Afvaldienst niet meer meewerken aan het ophalen van het afval. Bovendien ontstond er een afstemmingsprobleem wie er nu verantwoordelijk was voor het afval naast de container, het stadsdeel of de reiniging. Het resultaat: de bewoners gooiden nog steeds alles van 4 hoog naar beneden, maar het werd dan niet meer opgeruimd, tot een buurman klaagde of het niet eens moest worden opgehaald.
In stadsdeel Zeeburg werden in 2010 Containers door kunstenaars Simone Hoogervorst en Titia Sprey kleurrijk versierd met kindertekeningen van kinderen uit de buurt. De gedachte daar was dat via de gedragsbeïnvloeding mooi versierde prullenbakken niet zo geruïneerd worden als de andere. Bovendien, en dat is nog veel herhaald, konden bewoners de afvalcontainers dan adopteren en elkaar erop aanspreken. Heeft het gewerkt? Dat hangt er vanaf wie je het vraagt, maar in elk geval staat er nog steeds veel afval buiten de containers, vooral daar bij nummer 66, maar die container was dan weer nooit versierd. Dat adopteren van de container tot het verklikken van je buren dat ging nog gepaard met een hele street dance en dito optocht, met verbaasde bewoners die zich afvroegen wanneer het stadsdeel eens hun stukje stadsdeel ging adopteren.
De mooi versierde containters zijn uiteindelijk met de lelijke mee verwijderd, omdat de lelijke te vies waren, voor eeuwig was het dus zeker niet.
Drenthe en de Pijp
Recent was het prikkelen tot netheid nog eens opnieuw geprobeerd in de Pijp, ook hier nu met grasmatjes met plastic bloemen. Dat was bedacht, specifiek om bijplaatsing te voorkomen.
De container moet er regelmatig uit dus een plantsoen kun je er niet maken. Maar de plastic grasmat kan blijkbaar gewoon mee opgetild. Dat in een achterstandswijk als de Indische Buurt het afval niet in de bak wordt gestopt, dat was heel normaal. Maar in de Pijp kunnen de overprikkelde rijkeluiskindertjes toch hun afval gewoon in de bak gooien? Fred Smit van de actiegroep heeft op AT5 uitgelegd hoe dat dan zit. ‘De mensen die hier kort wonen, via Airbnb of tijdelijk voor bedrijf of studie, zijn over het over het algemeen wat makkelijker zijn met afval’.
Drenthe heeft natuurlijk ook veel AirBNB toerisme en heeft dat proberen na te doen maar dan zonder mooie versieringen, maar wel met een akelig plastic grastapijt. De proef is wonderwel geslaagd, de plastic perkjes werken tegen het bijplaatsen van afval. De afname van bijplaatsingen was het sterkst in Voorstad en Rivierenwijk, waar het probleem relatief groot was. In Centrum en Keizerslanden zijn de effecten beperkt. De gemeente wil de proef voorlopig voortzetten. In Centrum en Keizerslanden, waar minder problemen zijn met bijplaatsen, was het effect van de perkjes gering. Overigens namen bijplaatsingen in de proefperiode op alle locaties af, ook bij de locaties zonder groenperkje. Het is onbekend hoe dit komt. Bij containers mét groenperkje was de afname wel sterker.
Andere gemeenten, met bovengrondse kliko’ s hoeven gelukkig niet achter te blijven. Zo is er op de markt nu de Herman Brood Kliko sticker, waarmee bewoners zichzelf kunnen prikkelen om het afval in de container te doen. Je kan ook grote ogen in je huiskamer ophangen en die het zware pedagogische werk voortaan laten doen. We zijn benieuwd of het kroost uit zichzelf de afwasborstel ter hand neemt.
Zie ook:
The watching eyes phenomenon: the role of a sense of being seen and public self-awareness. European Journal of Social Psychology45:560–566)