Minister schuift verantwoordelijkheid jeugdzorg af naar gemeenten

Laatst geupdate op januari 13, 2020 door redactie

In antwoord op kamervragen van SP-kamerlid Nine Kooiman, naar aanleiding van berichten dat onder meer de William Schrikker Groep (WSG) niet meedingt in een aanbesteding voor jeugdzorg, stelt Minister de Jonge dat het niet de verantwoordelijkheid is van de Minister. De gemeenten zijn ervoor verantwoordelijk. En als de WSG niet aan de door de gemeente gestelde eisen kan voldoen is de WSG ervoor verantwoordelijk. De Minister past “een terughoudende rol”.

Minister de Jonge (CDA) was voor het aantreden van het nieuwe kabinet Rutte III nog als wethouder verantwoordelijk voor de jeugdzorg van Rotterdam en in die functie pleitbezorger van het afschaffen van aanbestedingen in de zorg. Volgens Minister de Jonge was destijds wethouder de Jonge zelf verantwoordelijk voor een toereikend aanbod van jeugdhulp. :

“Gemeenten zijn in het decentrale stelsel verantwoordelijk voor het vormgeven van en het voorzien in een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod van gecertificeerde instellingen en voorzieningen op het gebied van jeugdhulp. De gemeenten zullen daartoe zorg inkopen die het beste past bij de beleidsvisie van de gemeenten. Met de decentralisatie is ook beoogd om – binnen de wettelijke kaders – tot vernieuwing van de geboden zorg en maatwerk te komen. Bij de inkoop van jeugdhulp, de maatregelen voor jeugdbescherming en de jeugdreclassering verplicht artikel 2.11, lid 3 van de Jeugdwet gemeenten zich te
baseren op een goede prijs-kwaliteitverhouding en mogen zij niet enkel op grond van de laagste prijs een aanbieder selecteren. Gemeenten moeten daarbij rekening houden met de deskundigheid van de beroepskrachten en de van toepassing zijnde arbeidsvoorwaarden. Ook moeten zij zich er, conform de Jeugdwet, rekenschap van geven dat de instelling hulp moet bieden die voldoet aan geldende kwaliteitseisen.

Een kostendekkend tarief is daarbij een belangrijke randvoorwaarde. Een niet kostendekkend tarief levert bovendien risico’s op voor de continuïteit van zorg en de zorgplicht van gemeenten. Het is aan de colleges en instellingen om daar met elkaar afspraken over te maken zodat instellingen in staat zijn op duurzame wijze hulp van goede kwaliteit te leveren. Het is de rol en de verantwoordelijkheid van de gemeenteraden om hun colleges zo nodig ter verantwoording te roepen en in de gemeentelijke verordening regels te stellen om een goede verhouding tussen prijs en kwaliteit te waarborgen, waarbij ook rekening moet worden gehoudeneb met de inzet van deskundige professionals en toepasselijke arbeidsvoorwaarden (zie ook artikel 2.12 van de Jeugdwet).”

Enige leverancier?

Verder vraagt Kooiman of de Minister het ermee eens is dat de WSG de enige leverancier is die bepaalde specialistische jeugdzorg kan leveren. Daar is de Minister het niet mee eens. De WSG is niet de enige instelling die kinderen kan begeleiden. Gemeenten moeten ook rekening houden met de behoeften van jeugdigen en met hun godsdienstige gezindheid:

“De WSG is gespecialiseerd in het werken met kinderen en/of gezinnen met een beperking. Dat betekent echter niet dat andere gecertificeerde instellingen (GI’s) niet ook begeleiding aan deze kinderen kunnen geven. Daarbij is het van belang dat de betreffende GI’s deskundigheid hebben of opbouwen om kinderen en/of gezinnen met een beperking te begeleiden. De gemeenten moeten conform de wet bij de inkoop redelijkerwijs rekening houden met behoeften en persoonskenmerken van de jeugdige en zijn ouders en met de godsdienstige gezindheid, de levensovertuiging en de culturele achtergrond van de jeugdige en zijn ouders”

Op de vraag hoe de zorg dan moet worden gegarandeerd, antwoordt de Minister, dat aan de Minister terughoudendheid past omdat het gaat om een nog lopende aanbestedingsprocedure.

Het is aan de colleges van B en W om in het kader van hun zorgplicht te zorgen voor een toereikend aanbod
aan voorzieningen die voldoet aan de geldende kwaliteitseisen. Het is in het jeugdstelsel de rol en
verantwoordelijkheid van gemeenteraden om hun colleges zo nodig ter verantwoording te roepen als de
continuïteit van de begeleiding in het geding is.
Zoals onze ambtsvoorgangers in de brief van 12 oktober 20171 aan uw Kamer hebben aangegeven is in de
regio Zuid-Holland Zuid sprake van een lopende aanbestedingsprocedure waar het Rijk geen partij in is.
Terughoudendheid vanuit het Rijk is dan ook op zijn plaats. Ik kan u berichten dat partijen in de regio ZuidHolland
Zuid alsnog tot afspraken zijn gekomen met betrekking tot het voorzetten van de contracten in 2018
en 2019

Verder laat de Minister weten dat hem geen signalen hebben bereikt dat instellingen zich terugtrekken uit de aanbesteding in de regio Twente. Aanbestedingsnieuws berichtte eerder al wel over Alkmaar, Den Haag en Limburg.

Kostenonderzoek verantwoordelijkheid gemeente

Of de Minister wil meewerken aan een kostenonderzoek van het Ministerie van VenJ JenV samen met de VNG naar jeugdbescherming en jeugdreclassering, nu dit -tenminste naar het inzicht van SP-kamerlid Kooiman gaat om een “verlengde overheidstaak / gedwongen kader”? Nou zulke kostenonderzoeken zijn volgens de Minister dan aan de gemeenten

In een gedecentraliseerd stelsel is het aan gemeenten om, op basis van hun beleidsvisie, zorg te dragen voor een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod van gecertificeerde instellingen en om met instellingen tot overeenstemming te komen over de kostprijs die passend is voor de werkwijze en methodiek van de GI. Het is dan ook aan gemeenten en instellingen zelf om zo nodig onderzoek te doen naar de kostprijs. In dit kader hebben de VNG en Jeugdzorg Nederland – in het verlengde van het onderzoek naar de continuïteit van jeugdbescherming en jeugdreclassering (zie brief van 12 oktober) – met elkaar afgesproken onderzoek uit te laten voeren om tot reële kostprijzen te komen die gemeenten aan hun bekostiging ten grondslag kunnen
leggen. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid ondersteunt dit. De oplevering van dit onderzoek is gepland in april 2018.

Keuze subsidietraject verantwoordelijkheid gemeente

Hoe gaat de minister om met de aangenomen kamermotie van van Engelshoven? In die motie wordt aanbevolen dat gemeenten niet aanbesteden maar gebruik maken van subsidies, op basis van onderzoek van de Rebel group.  De meeste regio’s willen in elk geval rechtens afdwingbare afspraken maken (wat in onder meer Eindhoven tot sterke budgetoverschrijdingen heeft geleid). Daarop antwoordt de Minister:

[…] De meeste regio’s kozen er bij de start van de Jeugdwet voor contractering via aanbesteding,
zodat ze rechtens afdwingbare afspraken konden maken. De onderzoekers van de Rebelgroup geven aan dat
de uitvoering van de jeugdbescherming en de jeugdreclassering met voldoende wettelijke waarborgen
omgeven is, waardoor subsidie een passend instrument kan zijn om de relatie tussen gemeenten en
gecertificeerde instellingen vorm te geven. De Jeugdwet schrijft niet voor op welke wijze gemeenten
voorzieningen moeten financieren. Subsidie is dan ook mogelijk binnen de huidige wettelijke kaders. Bij een
subsidierelatie is geen sprake van concurrentie op prijs, maar is sprake van een vergoeding van de kosten
van de uitvoering van de te financieren dienstverlening.
Gemeenten groeien steeds meer in hun rol als opdrachtgever en veel gemeenten ontdekken steeds beter welk financieringsinstrument het beste past bij hun beleidsopvattingen. Uit de praktijk blijkt dat
aanbestedingstrajecten nog niet overal naar tevredenheid verlopen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over
onduidelijkheid over tarieven of over de toelaatbaarheid van communicatie tussen gemeenten en aanbieders.
Om gemeenten daarbij te ondersteunen is de Handreiking aanbesteden Wmo 2015 en Jeugdwet
samengesteld. In deze handreiking is beschreven welke mogelijkheden gemeenten hebben om de inkoop op
de door hen gewenste wijze in te richten. Knelpunten die gemeenten niet zelf kunnen oplossen, vragen de
aandacht van het Rijk.

Behandelstops

Hoe zit het dan met de gemeentelijke zorgplicht en de aangekondigde behandelstops? Dat blijft een verantwoordelijkheid van de gemeente, volgens de Minister

Gemeenten hebben vanuit de Jeugdwet de jeugdhulpplicht. Ook wanneer een gemeente financiële krapte
ervaart, blijft deze jeugdhulpplicht van kracht. Behandelstops worden afgekondigd door
jeugdhulpaanbieders en het is aan hen om de gemeenten hiervan in kennis te stellen zodat de gemeenten
passende acties kunnen nemen. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat de gemeente ervoor zorgt dat de
jeugdige bij een andere jeugdhulpaanbieder wel snel terecht kan voor passende jeugdhulp

Bezuinigingen Jeugdzorg

Dan verwijt de vragensteller dat er sprake is van een bezuiniging op jeugdzorg en vraagt naar beschikbare cijfers.

Volgens de Minister is het macrobudget voor jeugdhulp niet gedaald en is er daarmee geen sprake van bezuinigingen. Op de vraag naar cijfers per regio van de uitgaves aan jeugdzorg antwoordt hij dat die cijfers niet beschikbaar zijn.

52 van de 388 gemeenten hebben in 2018 nog te maken met een daling van het budget vanwege hun
negatieve herverdeeleffect als gevolg van de invoering van het objectieve verdeelmodel. De overige 336
gemeenten zijn al volledig ingegroeid in het objectief verdeelmodel of hebben te maken met een positief
herverdeeleffect.

Zie eerder:

Ook in Alkmaar protest tegen aanbesteden jeugdzorg

William Schrikker Groep wijst aanbesteding jeugdzorg Dordrecht af

Van Rijn wijst verantwoordelijkheid aanbesteding jeugdzorg Arnhem van de hand

Inkoop specialistische jeugdhulp voornamelijk via aanbesteding

Jeugdzorg roept Minister de Jonge op tot oplossen knelpunten aanbesteden

De Jonge pleit voor afschaffen aanbesteden in de zorg

Ook Jeugdbescherming Den Haag trekt zich terug uit aanbesteding

Geen duurzame financiering pilots jeugddetentie, Van Nispen: aanbesteden jeugddetentie onbegrijpelijk

Kwaliteit jeugdpsychiatrie neemt sterk af door aanbesteding

VNG: Rechtmatig aanbesteden jeugdzorg niet mogelijk

VNG verwacht aanbesteding specialistische jeugdhulp begin mei

Aanbesteding Jeugdhulp Amsterdam voor 159 aanbieders

Parnassia verliest rechtszaak Jeugdzorg Rijnmond voor meer budget bij aanbesteding

Opdracht jeugdzorg Enschede getekend onder voorbehoud rechter

Breda houdt open house aanbesteding voor kinderopvang

Bestuur Goirle wil aanbesteding jongerenwerk doorzetten

Vrouwenopvang aanbesteed: kinderen middernacht op straat

GGZ Nederland blij met de uitspraak over kostprijs jeugdzorg Tilburg

PIANOo: Aanbesteden in de zorg hoeft niet

Open house aanbesteden zorg Eindhoven: woekerwinsten nieuwe zorgbedrijven

Uitspraak GGZ Breburg / Tilburg: aanbesteding niet proportioneel