Leverancier Sweco onder vuur bij Oostvaardersplassen – Aanbestedingsnieuws

Leverancier Sweco onder vuur bij Oostvaardersplassen

Laatst geupdate op januari 16, 2020 door redactie

In de Oostvaardersplassen ligt naast het vee ook onderzoeksbureau Sweco onder vuur; dit vanwege het onderzoeksrapport naar de Oostvaardersplassen. Uit een verslag van Omroep Flevoland en een WOB-verzoek ernaar blijkt dat de rol van Sweco niet onafhankelijk is. Sweco zou de onderzoeksrapporten herhaaldelijk hebben aangepast op verzoek van de opdrachtgever.Ook de PVDD wil er vragen over stellen.

Omroep Flevoland vindt het opvallend aan de bewuste Flevolandse constructie, dat Provincie dat inhuurt, terwijl Staatsbosbeheer beleidsmatig bevoegd is voor het beheer van het natuurgebied.

©WikiCommons / Uberprutser
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Konikpaarden_met_veulens_in_het_Lauwersmeer_gebied.jpg

Dat merkt ook emeritus-hoogleraar Bestuurskunde Henk Addink op, die wordt aangehaald in het Omroep Flevoland artikel, naar aanleiding van het feit dat Staatsbosbeheer de beschutting heeft vergund.Die noemt het ” een elementaire fout die een bestuursorgaan niet zou moeten maken”. Staatsbosbeheer zou het onderzoek dus zelf moeten inkopen. Waarom doet Staatsbosbeheer dat niet?

Het betwiste rapport dat is opgesteld zowel in opdracht van Staatsbosbeheer als de Provincie Flevoland, is getiteld: Effecten edelhert op wilde flora en fauna en natuurlijke habitats in de Oostvaardersplassen, van 31 oktober 2018

Door de rechter wordt dat het Sweco II rapport genoemd. Dat sneuvelde bij de rechter. De gevolgen bij nulstand, zonder afschot, zijn daar namelijk niet in meegenomen. Dan is het niet te zeggen of het beter is voor de overige fauna, dat de grazers worden afgeschoten of niet, want je weet niet wat de gevolgen zijn, als je het niet doet. Niet een al te best rapport dus. Zonder nulmeting heb je ook geen objectief ijkpunt, dat zou vanzelfsprekend moeten zijn.

Voortoets adviseert misdrijf

Het is niet de enige bijdrage van Sweco aan de Oostvaardersplassen, zo onderzocht Aanbestedingsnieuws. Sweco verrichtte ook een voortoets. Voor ons is niet duidelijk of dat nu Sweco I is, ten opzichte van wat in de gerechtelijke uitspraak Sweco II wordt genoemd, maar zowel de toets als het effectenrapport dateren uit 2018. In de onderliggende besluiten wordt namelijk steeds verwezen naar (Sweco 2018) zodat het onduidelijk blijft of het bestuur nu verwijst naar de voortoets of het effectenrapport.

Nu gaan we niet zeer gedetailleerd dat rapport aan u voorhouden om te laten zien wat Value For Tax Payers Money is, maar het volgende citaat is toch wel opmerkelijk in het kader van de inkoop.  ‘Toetsing reset grote grazers aan de Wet natuurbescherming‘ dd. 29 augustus 2018, dat bepaalde over vogels:

‘Het afschot leidt niet tot significante verstoring van aangewezen vogelsoorten. Verstoring van broedvogels is op voorhand uitgesloten, aangezien het afschot buiten het broedseizoen plaatsvindt. Door gebruik te maken van dempers, wordt de reikwijdte van de verstoring van niet-broedvogels sterk beperkt. Daar komt bij dat de intensivering van het afschot beperkt en tijdelijk is (binnen een jaar en alleen in vroege ochtend en avond, beperkt aantal schoten) en lokaal.’

Dit roept meerdere vragen bij Aanbestedingsnieuws op. Dat schieten blijkt wel echt door Staatsbosbeheer te worden uitgevoerd, zo benadrukt de provincie in het besluit tot afschot. Zijn de baten uit de jacht ook ten gunste van Staatsbosbeheer? We zochten dat verder op en het jaarverslag zegt er niets over. We vonden wel een faunabeheerinstructie waaruit blijkt dat Staatsbosbeheer “benuttingsjacht verhuurt” aan derden. Dat zou in elk geval betekenen dat Staatsbosbeheer baat heeft, bij de opdracht die dan weliswaar via het besluit door de Provincie is verstrekt, maar wordt uitgevoerd en ten bate is van Staatsbosbeheer en dus de eigenlijke opdrachtgever is. Waarom voert de provincie dat dan uit?

Saillant detail. Wat blijkt het geval. Dempen van schoten is verboden, volgens de laatste OM-richtlijn met een gevangenisstraf van 6 weken. Een demper is Categorie I verboden wapenbezit, samen met onder meer ploertendoders en boksbeugels.  Hier verscheen ook pas een artikel over in de Volkskrant. Een fijn advies dus, van Sweco, voorzichtig zijn met het opvolgen ervan.

Herhalen moeder van de wetenschap?

Nu is er in 2018 even voor het effectenrapport werd opgesteld, ook een beleidscommissie ingeschakeld, onder leiding van De Heer van Geel van april. Die adviseert ook weer afschot. Toevalligerwijs net hetzelfde als wat al die bureaus die beleidsmedewerkers hadden ingeschakeld later zouden zeggen in het effectenrapport. Maar dat Van Geel rapport is weer geen onafhankelijk ecologisch rapport zoals vereist in de Wet natuurbescherming. Nou is het Van Geel-rapport al een behoorlijke hypotheek op het effectenrapport, dat het besluit van de provincie Flevoland dateert van een maand voor de oplevering van het effectenrapport maakt dat al helemaal het geval.

De klacht van bewoners en natuurorganisaties was nu net, dat die bureaus niet onafhankelijk waren en daarom zeggen wat de beleidsmedewerkers en vooral hun politieke bazen willen horen. Het rapport van van Geel concludeert dat het het beste is om het teveel aan dieren maar af te schieten en de onafhankelijke natuurtoets zonder verdere onderbouwing of nader onderzoek, wel met dezelfde tekst adviseert het zelfde. Zondegeld!. Je koopt iets in en de uitkomst is hetzelfde als het eerdere bestuurlijke advies en de mensen mogen ook geen onderzoek doen. Zo is het ook geen wonder dat de natuurtoets sneuvelt bij de rechter.

Zo zijn er dus al veel beleidsadviezen over de Oostvaardersplassen verzameld in de loop van 20 jaren. Staatsbosbeheer heeft een deel op een rijtje gezet. Daar zitten nog niet alle provinciale rapporten bij en ook de effectenrapportage van Sweco zagen we er niet bij. In elk geval is opvallend dat het rapport geen stand houdt voor de rechter op basis van zoiets vrij vanzelfsprekends bij goed onderzoek, een nulmeting, en de eerdere toets probeert om aan Natuurbeschermingsmaatregelen te voldoen door het Wetboek van Strafrecht te overtreden en verboden wapens in te zetten.

Past performances

Sweco wordt veel ingeschakeld door provincies als het gaat om natuurbeheer advies en ook opvallend vaak voor kap. We kwamen Sweco de afgelopen 5 jaar tegen bij een natuurtoets voor de kap van de bomen ten Noorden van de N7 van de Zuidelijke Ringweg in Groningen. Alsmede de ecologische onderbouwing van de bomenkap Vleuterweide bij Leidsche Rijn, waarvoor Sweco ook zelf de vergunning aanvroeg en bij de natuurtoets voor de kap en de vleermuistoets voor de uitbreiding van het ziekenhuis in Alkmaar en bij Gelderland voor de kap in de Veluwe voor de N786, Het natuur en vleermuizenonderzoek voor de  kap rondom de N196 voor de provincie Noord-Holland, voor het kappen van het Blijvend Bos bij Grollo,  en nog een raar onderzoek naar hittestress  voor de gemeente Alkmaar. Dan is er volgens Sweco zelf ook nog het gebied Solleveld & Kapittelduinen, het Westduinpark &Wapendal en nog 4 andere duingebieden, die natura2000 beheerplannen worden ook gekenmerkt om het vele hectares bos te kappen om de natuur te herstellen. Iets wat Staatsbosbeheer overigens blijkbaar ook zelf voorstelt, in dit deels ook door RVO opgestelde  beheerplan voor de Schoorlse Duinen, om 340 hectare, dat is 680 voetbalvelden aan boskap. Dit is dan nog maar een heel bescheiden en oppervlakkige selectie, van Aanbestedingsnieuws.

Op het voor opdrachten boven de drempelwaarde voor overheden verplichte Tenderned komt Staatsbosbeheer in elk geval erg weinig voor. Op basis van de Gids Proportionaliteit wordt het al bij kleine opdrachten van €15.000 aangeraden om de opdrachten meervoudig onderhands te gunnen. Wel is bij veel van dergelijke provinciale natuurbeheerprojecten, opvallend vaak ook sprake van bomenkap, een combinatie van zowel Provincies en gemeenten alsmede Staatsbosbeheer actief en schakelen de provincies weer Sweco in.

Sweco adviseert ook vaak bij de aanleg van ecoducten. Aanbestedingsnieuws was daar zelf al eens verbaasd over, zie Tsunami ecoducten rukt op naar Middenraai Drenthe Aan alle behoeften tot ecoduct ligt steeds een rapport van Sweco ten grondslag. Terwijl we vroeger nooit een ecoduct nodig hadden.

Kosten onderzoek?

Hoeveel kost zo’n onderzoek nou? Een indicatie daarvan konden we niet vinden via TenderNed voor deze natuurbeschermingsonderzoeken en natura2000 beheerplannen. Sweco is blijkens TenderNed ook veel ingeschakeld voor adviezen op het gebied van het woonrijp maken van gronden. Verder levert het onderzoeksbureau ook verkeersonderzoeken. Zie ook: Verkeerstellingen Den Haag gegund aan Sweco  TenderNed bulkt van de Sweco opdrachten. Daaruit blijkt wel een indicatie van de geraamde waarde van de opdrachten. Nog onlangs won Sweco een grote tender, ter waarde van €712.000 voor adviesdiensten als het gaat om de hoogwaterveiligheid van Marken en eerder, samen met anderen voor beleidsadvies bij de Provincie Noord-Holland, in totaal ter waarde van €700.000.

Dat doet de vraag bij ons rijzen, voor hoeveel deze minimaal 2 Oostvaardersplassen adviezen aan Sweco zijn gegund. Aanbestedingsnieuws vond daar namelijk geen Tender van terug op TenderNed, noch van de provincie Flevoland, noch van Staatsbosbeheer. Als de voortoets en het effectenrapport in 2018 onderhands zouden zijn gegund door Staatsbosbeheer, mag dat tot een opdrachtwaarde van €144.000,- en als de opdracht bij Flevoland had gelegen had de opdrachtwaarde maximaal €221.000,- mogen zijn, maar ook dan had het in de lijn der verwachting gelegen dat bij een onderhandse opdracht boven de €30.000 de opdracht in elk geval niet één op één aan Sweco is gegund. Bovendien, als die in het kader van 1 opdracht worden gegund, kun je ze dan nog wel per toets in de markt zetten, of moet je ze dan niet op basis van het project of regio samenvoegen in verband met het splitsingsverbod?

Eigen inkomsten?

Nu is er qua Aanbestedingswet een bijzonderheid aan de hand met Staatsbosbeheer. Dat heeft namelijk eigen inkomsten en werkt sinds 2015 op afstand van het Rijk. Voor meer dan 50% door aanbestedende diensten gesubsidieerde diensten die verband houden met werken moeten sowieso worden aanbesteed, zoals opdrachten van de Centrale Overheid. (edit: de drempel voor diensten zoals die van de de Centrale Overheid, ligt in 2018 op 144.000 en voor diensten op afstand alleen op €221.000 wanneer het “verband houdt” met werken, is dat zo met kap?)

In het jaarverslag staat over de eigen inkomsten van Staatsbosbeheer:

De totale omzet van Staatsbosbeheer bedroeg in 2018 € 198 mln. Hiervan is € 108 mln. afkomstig
uit eigen inkomsten waaronder de verkoop van hout, biomassa en andere producten, recreatie, verhuur en verpachting van terreinen aan ondernemers en particulieren en uit subsidies voor gerealiseerde projecten met externe financiering.

Volgens eigen opgave van Staatsbosbeheer is hier dus sprake van eigen inkomsten voor meer dan 50% en is er dan geen aanbestedingsplicht. Nu valt daar nog wel veel op af te dingen als het gaat om de berekening, de opbrengsten uit hout en biomassa zijn niet verifiëerbaar en over hoe die eigen inkomsten moeten worden berekend is niet veel duidelijk. Maar er zit op zich al een vreemde perverse prikkel in als Staatsbosbeheer zo veel mogelijk omzet moet binnenhalen om boven het subsidiebedrag uit te komen, om niet aan de aanbestedingsplicht te hoeven voldoen.

Nu had het in het kader van de Gids Proportionaliteit hoe dan ook gewoon netter geweest, als de opdrachten voor Sweco voor de Oostvaardersplassen in elk geval meervoudig onderhands gegund waren. Publiceren op Tenderned is ook wel zo transparant, voor het overzicht op de opdrachtverstrekking. Nu er grote bedragen in om kunnen gaan, in beleidsadvies van Sweco (zie de dijk van Marken, ad supra) is het toch wel van belang om te weten door welk overheidsorgaan en met welke procedure deze opdrachtverstrekking gelopen is. En dat belang is niet zomaar.

Verband? 

De huidige directeur van Staatsbosbeheer was, zoals algemeen bekend, eerder directeur bij Grontmij en Sweco. Sweco nam Grontmij in 2016 over.  Onbekend is bij hoeveel projecten van Staatsbosbeheer, Sweco wordt ingeschakeld, al dan niet via de indirecte constructie zoals hier bij Flevoland. Staatsbosbeheer is door hun eigen inkomsten (uit, blijkens hun jaarverslag: boskap (!), jachtvergunningen, en recreatiewoningen) niet verplicht tot deze transparantie in opdrachten. En die inkomsten heb je als Staatsbosbeheer zelf in de hand.

Uit het jaarverslag is evenwel niet duidelijk op te maken of deze inkomsten daadwerkelijk neerkomen op 50% van de jaaromzet zoals vereist is op basis van de Aanbestedingsrichtlijn. Wel staat er tamelijk duidelijk dat er voor 313.000m3 alleen aan stammen is gekapt door Staatsbosbeheer. Welke waarde dat vertegenwoordigt, is niet duidelijk in het jaarverslag, dat is sterk afhankelijk per kwaliteit boomsoort en of het is verkocht als haardhout of voor planken. De meest minimale prijs voor haardhout van eiken is €30,- per kuub haardhout en dat is dan al €9.390.000 aan omzet, die niet verder in het jaarverslag is gespecificeerd op type, herkomst of resultaat. De prijs kan hard oplopen tot €200 wanneer het gaat om beter hout, bijvoorbeeld iepen of populieren. Dan gaat het al om €62,6 miljoen.

Dan is er volgens het jaarverslag nog eens 52.000 ton biomassa “geoogst” aan houtkruinen, de top van de boom. In het Jaarverslag staat daar verder niets over. Op de website van Staatsbosbeheer vinden we dat dit voor de houtsnippers en maaisels gaat vanuit dochterbedrijf Energiehout BV en joint venture Bio Enerco BV. Ook hier gaat het om een miljoenenwaarde op jaarbasis.

In 2018 kwam er 49.000 ton houtsnippers vrij uit het beheer van de terreinen van Staatsbosbeheer. Dochterbedrijf Energiehout BV verkocht circa 103.000 ton houtsnippers. De rest kocht Energiehout BV in bij andere terreinbeheerders zoals Natuurmonumenten, Rijkswaterstaat en andere beheerders van natuur en landschap. Opbrengst hiervan was 6 miljoen euro.

Conclusie

Opmerkelijk is het zeker. Dat Flevoland geen aanbesteding uitschrijft, ook niet onderhands,  voor de adviezen van Sweco maar wel besluit daar opdracht toe te verstrekken, ten eerste.

En ten tweede is opmerkelijk, dat Staatsbosbeheer dus toch, zij het volgens de provincie  via Flevoland “aangetakt” opdracht geeft aan Sweco een voortoets en een Wnb-advies te geven, waarmee het de jacht en de verhuur daarvan, van Staatsbosbeheer mogelijk maakt. Terwijl de directeur daar eerder 8 jaar CEO van Sweco is geweest.

Ten derde valt op dat het sowieso aan opdrachtverstrekking ontbreekt aan transparantie bij Staatsbosbeheer, terwijl er mede gelet op de boskap, duidelijk veel en moeilijk controleerbaar geld in omgaat. Al is het meer opvallende is dat dit duidt op buitensporig veel houtkap in een land dat in 2014 voor 15% uit natuur bestond, Waddenzee en kustlijn tot meters in zee meegeteld. Over de doelmatigheid van dit Staatsbosbeheer hebben we het maar niet.

Een taximarkt! ©WikiCommons / Uberprutser
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Konikpaarden_met_veulens_in_het_Lauwersmeer_gebied.jpg

 

1 thought on “Leverancier Sweco onder vuur bij Oostvaardersplassen

  1. Ik wordt hier zo verdrietig en misselijk van dat dit allemaal gebeurt en mogelijk is, ten koste van hulpeloze aan de genade overgeleverde dieren, die men jaar op jaar gewoon achter hekken laat verhongering. Eindelijk de deksel af van die stinkende beerput!

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *