Het zout die je wist dat zou komen, zeesluis IJmuiden
Rijkswaterstaat heeft vastgesteld dat Zoutdam IJmuiden de waterafvoer via het Spui- en Gemaalcomplex IJmuiden meer beïnvloedt dan vooraf was voorzien. Dat bericht de dienst medio maart 2025. “Dit effect werd duidelijk na afronding van de aanleg van de zoutdam eind 2024. Dit is ook de conclusie van kennisinstituut Deltares, dat in opdracht van Rijkswaterstaat de situatie heeft geanalyseerd.” Het was echter al in 2017 geconcludeerd door twee SP-statenleden en Aanbestedingsnieuws schreef daar toen al over, naar aanleiding van een heel ander plan, het innovatieve zeesluis plan. Doel van alle plannen met de sluis is namelijk steeds om hier meer en grotere scheepvaart door te laten. De sluis moet dan langer open en dan komt er meer zeewater in.
De aanbesteding voor de sluis kon 93 miljoen goedkoper dan geraamd, berichtte Rijkswaterstaat optimistisch en in 2017 werd een opdracht voor de zeesluis bij IJmuiden gegund aan de BAM. Er zou een innovatieve zeesluis komen met maaraanbestedingsnieuws.nl/seo-winners-curse-bij-taxi-aanbestedingen 1 deur in plaats van 2 openklappende. Al gauw bleek dat experiment met zeesluis en waterveiligheid van miljoenen dan toch niet te kunnen. Geen watersnood door aanbesteding vooralsnog maar toch heel wat gevolgen: Winstverwachtig BAM fors lager door zeesluis IJmuiden Heeft het BAM nog wat opgeleverd, nou in elk geval dat waarschijnlijk ook de directie inmiddels weet wat een winners curse is bij aanbesteden, maar voor wie het nog even wil opfrissen, zie SEO: Winner’s curse bij taxi aanbestedingen
Ook toen in 2017 al, werd gewaarschuwd voor het milieurisico van verzilting. 2 Statenleden van Noord-Holland waarschuwden al voor het risico van verzilting als de sluisdeuren te lang open staan. In 2020 verschijnt er dan een aanbesteding voor 31125450: Selectieve Onttrekking. In 2021 werd deze aanbesteding voor verziltingsmaatregelen afgeblazen. Uiteindelijk is 22 oktober 2024 een zoutdam opgeleverd door Van Hattum en Blankevoort.
Begin maart berichtten we dat er een helikopter werd ingezet met een speciaal meetinstrument, om de schade van de verzilting in kaart te brengen. Al direct na plaatsing bleek, zo stelt het Deltares rapport vast, dat de waterstand lager was dan de minimale grens van -0,7 NAP zodat de pompen niet zonder schade gebruikt konden worden, terwijl die bij gebruik van het zoutscherm juist meer moeten worden ingezet.
Het zoutscherm werd dan ook niet gebruikt.
Het rapport van Deltares is hier verder in te lezen en trekt belangrijke conclusies:
Aanbestedingsnieuws is er verrast mee dat de gevolgen van de verzilting van het zeesluis project dus wel zichtbaar waren voor Statenleden maar niet voor Rijkswaterstaat in 2017. De aanbesteding voor selectieve onttrekking is ingetrokken, het zoutscherm is wel geleverd maar het werkt niet. Wil Rijkswaterstaat de verzilting nog wel terugdringen?
Naar het inzicht van Aanbestedingsnieuws is dit iets wat structureel speelt met aanbestedingen als gevolg van hoe het proces in elkaar zit, dat de toekomst van tevoren altijd onbekend is, en dat je dus met je beste kennis moet beslissen en niet zomaar de betere prijs of de beste kwaliteit of een combinatie daarvan. Het probleem waarom dat niet gebeurt, is dat het niet altijd transparant is wie die beste kennis heeft en bovendien niet, of die kennis eerlijk of juist vals wordt toegepast. Kennis zit overal op de schopstoel, dat is niet aan te besteden. Iedere ondernemer verkoopt zijn project op het goede, op de Unique Selling Points, de Unique NotSelling Points worden niet benoemd. Daar moet een inkoper zelf achteraan maar dat kan alleen als de inkoop actief is, in zijn inkooptaak en daar vrij naar behoefte kennis intern en extern bij kan betrekken.
Niemand rond het zeesluis-project wordt rijk van falen behalve misschien de rampenpers, Netflix. Faalkansen worden altijd erg positief ingeschat door trekkers van het project. Ook zonder aanbesteden is het al moeilijk de waarheid boven tafel te krijgen. Het aanbesteden leent zich an sich ook al niet voor een gedegen onderzochte maatregel. Steeds speelt tijd en kennis een cruciale rol. Dat is niet anders bij de kennisdragers die het onderzocht hebben. Ook het Deltares onderzoek is onder een tijdsdruk van 3 weken tot stand gekomen.
Er speelt een precaire balans bij water alleen al: tussen verzilting en het drinkwater, de behoefte van de scheepvaart, en waterveiligheid, als het gaat om sturen op kwetsbaarheid van de pompen. Daar komt door de aanbesteding nog de belangenafweging van doelmatig en rechtmatig (en duurzaam, en innovatief jadieda) inkopen bij. Het is leuk voor de buhne als je kan showen met nieuwe uniformen ingekocht met Sociale Voorwaarden. Is dit aanbesteden bij grote waterprojecten nog wel in het belang van de (drink)(water)veiligheid van ons land? De waarheid is dat Aanbestedingsnieuws en anderen die daar wél nog steeds werken, daar in 2013 eigenlijk al wel nee op durfden te zeggen. Sommige dingen zijn te belangrijk om naar de haaien te laten gaan. De pompen van gemaal IJmuiden is ook een sommige dingen.
SP: Goedkope aanbesteding Zeesluis bij IJmuiden risico milieu