Bouwend Nederland: de markt wordt niet beloond voor duurzame innovaties
Bouwend Nederland presenteert jaarlijks aanbestedings-cijfers via zijn Aanbestedingsinstituut. Dit jaar trekt Bouwend Nederland aan de bel, dat er in de bouw op het gebied van duurzaamheid nog fors moet worden geinvesteerd. Gunnen op duurzaamheid neemt in de utiliteitsbouw zelfs af. Een ruime meerderheid van 62,8% van de aanbestedingen past géén duurzame gunningscriteria toe, (nadruk Aanbestedingsinstituut). Aangezien het aantal aanbestedingen sterk is gestegen, is dat nog eens extra slecht nieuws.
Om de ambities op het gebied van duurzaamheid in de bebouwde omgeving te halen zijn forse transities en investeringen noodzakelijk, zo stelt Bouwend Nederland. “Als duurzaamheid in aanbesteding niet serieus meegenomen wordt is Nederland in 2050 niet energieneutraal, circulair en klimaatbestendig.”
/ Bouwend Nederland 2021
“In 2020 werd slechts in 37,2% van de openbare aanbestedingen gewerkt met duurzame gunningscriteria. Als werd gegund op duurzaamheid telde dat in 38% van de gevallen voor 15% of minder mee in de gunning. Dit percentage is iets gunstiger dan in 2019. Maar de stijging komt geheel door de infra, in de B&U nam het gunnen op duurzaamheid zelfs af. De grote lijn blijft: de markt wordt onvoldoende beloond voor duurzame innovaties. Hierdoor blijft helaas een groot deel van de innovatiekracht van de markt onbenut.”
Zie verder het rapport Analyse Duurzaamheid in Openbare Aanbestedingen 2021
Naschrift redactie Aanbestedingsnieuws:
Het zou eigenlijk mensen wakker moeten schudden dat het van alle groen- en milieubewegingen in dit land het nou net Bouwend Nederland is dat signaleert dat het er in de bouw niet zo groen aan toe gaat als dat kan en wenselijk is. Of de cijfers werkelijk uitdrukken wat we erin zien is nog koffiedik kijken. Voor Aanbestedingsnieuws blijft het een beetje de vraag wat het Aanbestedingsinstituut nou meet, telt de A6 slachting van Natura2000 gebied Muiderberg nu wel of niet mee als een duurzaam stuk snelweg? De conclusie van Bouwend Nederland dat de innovatiekracht in de markt niet benut wordt, kunnen we echter voor de volle 100% onderschrijven. De markt wil en kan groener leveren en het gebeurt niet, door een coördinatieprobleem bij aanbestedingen.
Het probleem is naar het inzicht van deze redactie niet alleen een coördinatieprobleem, het is speltheoretisch: dat inschrijvingen via aanbestedingen weinig groene ruimte laten, omdat je als gevolg van de prijsdruk concurrerend in moet schrijven en groen staat nu eenmaal in de boeken als een kost. Dat Aanbestedingsnieuws denkt dat veel opgelost kan worden met een beetje meer aanbestedingsbeleid.
Het rapport van het Aanbestedingsinstituut signaleert het volgende strategische probleem, dat direct veroorzaakt wordt, door de Aanbestedingswetgeving.
• Het voorschrijven van minimale vereisten doet eerder afbreuk aan de duurzaamheidsambities dan hier aan bijdraagt. Als laagste prijs het zwaarst weegt in de gunning, is de kans groot dat opdrachtnemers minimale duurzaamheidseisen zo goedkoop mogelijk in plaats van zo goed mogelijk uitvoeren.
Dit is een belangrijk signaal van de branche voor de wetgever. Je moet dus wel iets verplichten om te doen maar je moet niet verplichten hoe, want dan is creatieve energie van de ondernemer meteen afgestraft en gaat de energie in met grote stappen snel thuis de minimum-eisen halen. In de ogen van ondergetekende is dit opnieuw een indicatie ervan dat er een speltheoretisch coördinatieprobleem ten grondslag ligt aan het tekort aan duurzame aanbestedingen. Met eisen halen, kom je niet op de win-win die er in een creatief en iteratief proces bij een aanbesteding zou moeten zijn.
Op dit moment is het zo dat bij een standaardbestek de aannemer gedwongen wordt zich te beperken tot 1 inschrijving, waarbij prijs altijd een grote factor blijft, met alle gevolgen van dien voor het groen. Het groen moet dus wel tegelijk met de aanbesteding geregeld worden, omdat dan de straat open ligt, maar het moet eigenlijk ook juist apart worden geregeld, om er beleid voor te kunnen maken. Regel het groen dan als uitvoeringsvoorwaarden in een apart contract, maar gun wel op het oorspronkelijke idee. Zo wordt het ook mogelijk om alternatieve uitvoeringsvoorwaarden te stellen aan het groen.
Wanneer het inschrijvers op aanbestedingen vrij staat om naast hun eigen bod varianten aan te bieden op de inschrijving, met daarin alternatieve groenplannen, en het de aanbestedende dienst ook vrij staat, die te kiezen, dan zou een aanbesteder ook werkelijk het groenste groenplan kunnen laten winnen en naderhand contractueel vast kunnen leggen. Er valt dan ook nog “wat te halen” voor de inschrijver, die door beter samen te werken met hoveniers en/of gespecialiseerde ingenieurs een groener plan kan inleveren. Bijvoorbeeld om anders uit gemakszucht te kappen bomen, te laten staan tegen een interessante meerprijs waarvoor beschermende maatregelen kunnen/moeten worden getroffen .
Er kunnen dan ook naderhand als uitvoeringsvoorwaarden tegeneisen worden gesteld door de aanbestedende dienst, die dan los staan van de inschrijving maar wel consequenties hebben voor het groenplan. Nu zou het ook kunnen, maar het gebeurt niet, omdat het niet wordt gevraagd. Dat betekent dat je dat als individuele aannemer niet gaat doen omdat je niet weet of je effort wel gewaardeerd wordt of nut heeft en of je effort niet juist ten nadele werkt omdat je jezelf duurder prijst. Dat doe je misschien 1x maar als je daarna niet wint of ziet dat iemand die het beter heeft gedaan dan jij op dit vlak wint, doe je het daarna nooit meer. Aannemers moeten niet de gekke Henkie zijn om hun nek uit te steken voor groen en zo zichzelf uit de markt te prijzen, verplichtingen om over groen na te denken, moeten gelijk liggen voor alle aannemers.
– mr.drs. S.M. Ploeg