Belhaj D66 stelt vragen over levering terreinwagens Mercedes Benz

Kamerlid Selima Belhaj van D66 heeft vragen gesteld over de aanbesteding van 515 terreinwagens en waarom deze later worden geleverd dan gepland. Het blijkt te gaan om een order volgend op een innovatieve aanbesteding tot ontwikkeling, die niet door de innovatieve ondernemer gewonnen wordt.

Belhaj wil onder meer weten waarom de aanbesteding gewonnen is door Mercedes Benz en niet door de andere deelnemer: Defenture. De Nederlandse BV Defenture droeg in 2020 75 nieuwe terreinwagens over aan Defensie, die de Mercedessen moesten vervangen.

Hoewel het op zich niet verwonderlijk is dat voor Mercedessen is gekozen, is het toch vreemd omdat Defensie juist samenwerkte met Defenture bij de ontwikkeling van de Vector terreinwagen, die de Mercedessen moest vervangen. Het korps commandotroepen nam de Vectors vorig jaar zo enthousiast in ontvangst, onder een onheilspellende, donkergrijze lucht. Werkt die Vector soms toch niet zo als beoogd?

In het bericht in het AD dat aanleiding was voor de kamervragen, wordt geopperd dat beide terreinwagens prima voldoen. De Mercedessen zijn echter goedkoper en winnen daarom de aanbesteding.  https://www.ad.nl/binnenland/luchtmobiele-brigade-verkiest-duitse-terreinwagens-boven-nederlandse~a3331123/

Als dat zo is, en Aanbestedingsnieuws is niet geslaagd in het verifiëren van de prijs, is het weer eens een toonbeeld van hoe aanbestedingen R&D de nek omdraaien. Natuurlijk is een niet-doorgeinnoveerd product goedkoper. Om succesvol te kunnen produceren moet de vraag naar terreinwagens, immers cruciaal afhankelijk van Defensie, omhoog en die gaat juist omlaag.

Het vreemde in het aanbestedingsproces is dat er eerst via een subsidietraject een innovatie op de markt wordt gezet, met als worst voor de neus een lucratieve opdracht, terwijl de worst niet komt behalve via een aanbesteding, waarin de innovatieve ondernemer door hogere aanloopkosten de worst hoe dan ook voor zijn neus voorbij ziet gaan. Omdat de opdracht nog niet bij voorbaat helemáál een verloren zaak is, de uitkomst van de aanbesteding is immers onzeker, heeft de ondernemer geen poot om op te staan.

Denk aan het voorbeeld van een innovatie die met behulp van subsidie van in dit geval gemeente Eindhoven, voor een fietsenrek, dat na afloop van de subsidiekraan nog niet eigenmachtig is en zijn marktpositie verliest aan een copycat met een slechter product. Ook hier is door de aanbesteding geen mogelijkheid om op basis van de innovatieve samenwerking een opdracht te gunnen, de enige argumenten zijn prijs en kwaliteit. Ook bij de ontwikkeling van Amber Alert is de innovatieve, goedwillende ondernemer voortdurend in onzekerheid gelaten over op handen zijnde aanbestedingen en is daarom genoodzaakt het product duurder te verkopen, waardoor de inkopende overheid het juist laat liggen.

De inkopende overheid schiet zo zichzelf in eigen voet, het doel van de innovatie was juist om een eigen product te hebben, dat op termijn voor een betere prijs geproduceerd kon worden. Juist door zijn eigen aanbestedings-strategie om de opdrachtnemer in het vage te laten, is het onmogelijk voor de innovatieve ondernemer om werkelijk te bieden wat de overheid mogelijk-gaat-uitvragen.

Juist bij staatssteun is dat een reden om R&D opdrachten uit te zonderen van de staatssteunregels. Ook op het gebied van Aanbestedingen probeert de Commissie de innovatieve ondernemer terwille te zijn. Het is vaak ook een kwestie van houding naar de leverancier. Naarmate een overheidsdienst zich arroganter/terughoudend opstelt, is er voor de leverancier minder om vertrouwen aan te ontlenen, en in het aanbestedingsproces zelf, zit het vertrouwen toch al zeker niet. Maar uiteindelijk blijft het een mensenkwestie. Er valt veel te compenseren in een marktontmoeting of een 1-op-1 gesprek, maar dat moet een overheid dan ook doen en willen.

Defenture BV ontwikkelde en bouwde de Vector in nauwe samenwerking met commando’s en specialisten van de Defensie Materieel Organisatie. Het bedrijf blijft betrokken bij het onderhoud van de voertuigen.

Vraag 1
Herinnert u zich dat Mercedes-Benz samen met het bedrijf Defenture in de
race was voor de aanbesteding van 515 nieuwe terreinwagens in het
programma Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen
(DVOW)?1
Vraag 2
Kunt u beschrijven hoe het proces van het aanbestedingsproject is verlopen
en daarbij ingaan op de rol die de toekomstige gebruikers hebben gespeeld?
Vraag 3
Waarom is de aanbesteding uiteindelijk naar Mercedes-Benz gegaan?
Vraag 4
Kunt u de selectieprocedure van DMO uiteenzetten waarmee wordt gecontroleerd of een bedrijf daadwerkelijk de gewenste aanbesteding kan uitvoeren en
daarbij ingaan op het «uiterst zorgvuldige traject» dat Defensie heeft
doorlopen bij deze specifieke aanbesteding van 515 terreinwagens?2
Vraag 5
Werkt Defensie, en DMO,bij aanbestedingsprocedures zoals bij de DVOW
doorgaans samen met andere ministeries, zoals Economische Zaken en
Klimaat of het Ministerie van Financiën? Zo ja, op welke manier? Was dat bij de aanbesteding van de 515 terreinwagens ook het geval?
Vraag 6
Kunt u verzekeren dat Mercedes-Benz de bestelde terreinwagens ook
daadwerkelijk kan leveren? Zo nee, waarom niet?
Vraag 7
Wat is de reden dat de leveringsdatum voor de 515 terreinwagens is
uitgesteld? Kunt u uitsluiten dat de datum niet nogmaals wordt verschoven?
Zo nee, waarom niet?

Zie ook:

https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2021Z15117&did=2021D32434

https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2020/07/10/vector-arsenaal-voor-commando%E2%80%99s-compleet